|
Eksperimentalnost naslućivanja
Gledajući prvu polovinu filma Posljednje poglavlje, nemoguće je ne sjetiti se vizuelnosti Nikolićevog remek-djela Jovana Lukina (1979). Slično Jovani Lukinoj, Bečanovićevo prvo dugo-metražno ostvarenje, doima se kao filosofsko-poetska meditacija o kontrastima (i nemogućem saživotu?): civilizovano/primitivno, kultura/priroda, knjiga, znanje/nepismenost, neznanje, urbano, razvijeno/seosko, nerazvijeno, racionalnost/iracionalno, ljudi/priroda... Poetičnost tona, prisutnija u prvom dijelu ovog autorskog projekta, izražena je u strukturalnoj organizaciji filma, koja naglašava ritmičnu repeticiju nekih scena ili riječi, mise-en-scene koja kontrastira bjelinu i opustošenost pejzaža sa mračnim enterijerima i još mračnijim ljudskim figurama i fantazijsko ponavljanje (ali ne flashbackove) određenih slika i zvukova, koji funkcionišu kao filmski lajtmotivi. Ova poetična strukturalna organizacija se, međutim, naglo mijenja u drugom (manje uravnoteženom) dijelu filma, koji je više fokusiran, u ubrzanom horror clip-stilu, na permanentni suspens i proleptični nagovještaj onoga što tek treba da se desi, a gledateljstvo zna da – će se desiti. Narativna tenzija se pojačava, filmski ritam se ubrzava, ali gledatelji su već upozoreni mnogim »najavama« (čestim jukstaponiranjem montažnih sekvenci mentalnih slika u glavi glavnog junaka i »stvarnog toka radnje«, očekivanog/iznenadnog, dekonstrukcije vremena...) i naslućuju brutalno zvjerstvo koje će počiniti »divljaci« na kraju. Ovaj, višestruko najavljivan, zločinački čin služi više katarzi gledatelja, nego nekakvom neminovnom ekranskom raspletu, od čijih su aktera gledatelji distancirani jasnim odstupanjem (devijacijom?) od početnog eksperimentalnog poetično-meditativnog vizuelnog narativa i usmjerenjem ka konvencionalnijem trilerskom razriješenju.Na primarnom narativnom nivou, kroz preplitanje vizuelnih i lingvističkih kodova, a nagovješteno i samim naslovom, film se može protumačiti kao rekonstrukcija biblijskog mita. U prvom dijelu filma, ekranom dominira bjelina i blijedilo opustošenog kamenog pejzaža (divljina, životinjski instinkti, nepismenost, neznanje), u kontrastu sa skoro vizantijskim slikama mračnog enterijera (stranac, pismeni došljak, upad u »rutinu prirode«). Iako je smješten u neodređenom socio-temporalnom okviru i sa neizvjesnim geografskim referencama, iz blijedog, pustinjskog, monotonog kamenog predjela, može se naslutiti pejzaž crnogorske prošlosti ili sadašnjosti. Slično Jovani Lukinoj, bjelina i pustoš mogu, međutim, postati i univerzalna metafora za destrukciju i apsurd promjenljivih istorijskih narativa i društveno-političkih sistema.
|
