Lucidno
Camera Lucida: Koliko dugo je trajalo snimanje filma, a koliko faza post-produkcije? Koliko budžet uslovljava kreativni rad umjetnika i kako je raditi ozbiljan film u tim uslovima?
Nemanja Bečanović: Snimanje je trajalo samo tri nedjelje, što je izuzetno malo računajući pored toga i to da da je snimajući dan umjesto standardnih 12 sati trajao nepunih osam sati, jer se radilo isključivo noću. Film je snimljen u septembru 2019. godine, neposredno prije pandemije, ali je post-produkcija trajala godinama, zbog nedostatka sredstava, ali i potrebe da se u montaži nađe najbolje riješenje. Nakon što je montaža završena u decembru 2022. godine, a narednog mjeseca dosnimljeno nekoliko kadrova bez glumaca, naredih pet mjeseci se radilo na kolor korekciji, dizajnu zvuka i vizuelnim efektima. Budžet je velika stavka u radu na filmu i on je uvijek stvar kompromisa. U slučaju Supermarketa to je dovelo da realizacija filma kasni dvije godine.
Camera Lucida: Ti si angažovan i kao profesor na Univerzitetu Kakav je tvoj svrt na stanje kinematografije tada, kad si bio student, kad si počinjao i sad?
Nemanja Bečanovič:
Početkom 2000-ih situacija je u kinematografiji bila loša, jer sistem nije bio uspostavljen. Danas imamo obrise „industrije“ ali je ona zbog svoje veličine neodrživa pa se mora okretati ili regionu (pravljenjem komercijalnih filmova) ili Evropi (festivalski filmovi). Međutim tek sada su očigledniji pravi problemi crnogorske kinematografije i njene „autističnosti“. Kao i u svakom segmentu kulture življenja u kapitalizmu sve zavisi od uticaja i novca, a ni jedan od ovih segmenata nije prisutan ovdje u toj mjeri da bi mogao da katapultira film visoko. U velikoj i kompetativnom i nemilosrdnom svijetu evropskog filma naravno da će jedan francuski ili njemački film biti favorizovan u odnosu na crnogorski i na festivalima i u distribuciji, tako da se ostavlja pitanje, da li zaista treba ostati u domaćim okvirima i snimati crnogorske filmove ili je neophodno da nakon nekog vremena autor „emigrira“ na Zapad (kao što su to prije nas u Jugoslaviji radili reditelji odlazeći da prave karijere u Zagrebu ili Beogradu).
Camera Lucida: Veliki uspjeh si doživio već i sa dugometražnim prvijencem Poslednje poglavlje iz 2011. Prošlo je više od 10 godina, ostao si odan temama izolacije, osamljenosti i elipsi kao narativnoj figuri, izgradio si svoj prepoznatljiv autorski stil. Možeš li opisati tu trajektoriju od 1. filma sa biblijskim prizvukom do socijalne kritike filma ironičnog i metonimijskog naslova Supermarket? ?
Nemanja Bečanović: Postoji izvjesna paralela između ta dva filma. Izolacija je opet prisutna kao tema. U slučaju Supermatketa to je apsurdno, najprometnija tačka u gradu, koja je i najusamljenije mjesto u našem socijalnom miljeu. Sljedeći put kada pođete u bilo koji supermarket obratite pažnju na ta izgubljena lica i shvatićete koliko su svi ti ljudi sami, i koliko je to mjesto zapravo nevjerovatno depresivno (svaki put konstatujem kada se vratim iz velikih marketa da su oni daleko mračniji od mog filma). Oba filma pokušavaju da dekonsturišu velike narative kao što su religija i kapitalizam; mitove koji guraju svu ovu mašinu do krajnjih granica izdržljivosti. Izbjegavajući da se ovim temama bavim metaforično, želja mi je bila da gledaoca prezasitim direktnim metonimijama smještajući glumca na krstu i između polica (najbolji radnik je zapravo najbolji kupac).
Camera Lucida: Da li imaš neke filmske inspiratore, ono što ja nazivam mentorima?
Nemanja Bečanović: Mentori se mjenjaju od filma do filma. U Supermarketu to je superiorno Stanley Kubrick. Već je prva scena omaž kosmičkom valceru iz Odiseje, dok je posljednji scena u filmu i vizuelno i muzički doslovno rekonstrukcija filma The Shining (izbor Bartokove kompozicije „Muzika za gudače, perkusije i celestru“). Sa druge strane veliki uticaj za nastanak film je i Romerov „Down od the Dead“ koji se čak citira u jednoj od posljednjih replika u filmu kada se govori o ljdima koji su oboljeli od alchajmera.
Camera Lucida: Kako vidiš budućnost kinematografije u doba galopirajuće AI? Zabrinjavajući GPT Chat i budućnost čovječanstva...?
Nemanja Bečanović: Uvijek se nekako zaboravlja da neko ipak mora da kurira AI i GPT Chat, odnosno selektuje što ta tehnologija nudi (bio to online korisnik ili korporacija). Nemoguće je zamisliti da AI vodi filmsku idustriju od tačke A do tačke B kao što bi to radio u slučaju da upravlja taksijem. Ovo su još uvijek samo alatke koje mogu, ali i ne moraju da pomognu ljudima iz industrije da brže dođu do rezultata. Mislim da opasnost od propadanja filma leži zapravo u podvrsti drugog medija - narativnim video igricama koje su posljednjih nekoliko godina postale kompetativnije sa filmom: kvalitet priča je sve bliži filmu (na primjer serijal „Last of Us“), a budžeti i produkcija je već nadmašuju („Red Dead Redemption 2“ je koštala pola milijarde dolara, u ulaznom vikendu je zaradila 700 miliona, imala je 500.000 snimljenih replika i 700 glumaca). Pored toga ulaznica za dva do tri sata filma i dalje ne može da nadomjesti cijenu igrice koja može da ponudi 20 i više sati interaktive zabave sa igricom i drugim online igračima.
Camera Lucida: Projekti poslije Supermarketa? Ima li apsurda poslije apsurda?
Nemanja Bečanović: Cijela civilizacija ne bi opstala da nema apsurda, jer u njenom srcu uvijek leži neka nemogućnost i besmislica. Samim tim, naravno da ima prostora da se razvijaju novi projekti. Trenutno sam u procesu razvoja dva dugometražna igrana filma. Prvi je „Pad“, koji govori o potrebi zajednice da se okupi oko velikog narativa, koji će naravno od prvobitne kohezije dovesti do autodestrukcije te post-apokaliptične skupine nomada. Drugi projekat, „Posljednji kadar“, koji takođe razvijam sa svojim bratom Aleksandrom kao scenaristom, rađen je prema predlošku njegovog izvrsnog romana „Paragon“ objavljenog 2020. godine. U pitanju je metafilm o nastanku kinematografskog djela u montaži koji povezuje procese stvaranja sa smrću, razotkriva ambivalentni odnos kreacije sa propadanjem, što je opet samo po sebi takođe jedna vrsta privlačnog apsurda.
Maja Bogojević
