Lucidno
| Najpotresnija scena odigrava se u banci hrane u kojoj Kejti, glađu iscrpljena majka maloljetnog dječaka i djevojčice, biva skrhana i posramljena -minimalističkim sredstvima su prikazane njene uskomešane emocije u toj vrlo kratkoj, uznemirujuće jezivoj, a prije svega realističkoj situaciji – nešto što se zaista dogodilo a scenarista Pol Leverti je "prepisao" iz života. Reditelj se takođe služi realističkim načinom pripovjedanjasa natruhama naturalizma u želji da prikaže stvarno stanje stvari, bića i duša, zahvatajući mulj surovesvakodnevnice i samo ovlaš ga prosijavajući, tek da bi ispoštovao zakonitosti dugometražnog igranog filma.
Nažalost, od bezosjećajnosti i bestidnosti neoliberalnog sistema,čije naličje čini žrtvovanje najslabijih i najmarginalnijih izdanaka društva, nije operisana niti Crna Gora niti okolne postjugoslovenske države, te je priča o herojstvu "malog čovjeka" koji samo želi da živi kao svako "normalno" ljudsko biće više nego simbolična, zapravo prijeko potrebna. Stoga ne čudi dodijeljena Zlatna palma u Kanu, iako je istu nagradu, a naravno i Oskara za strani film, mogao zasluženo osvojitii "Toni Erdman", čini se sveukupno kompleksniji u stilskom, narativnom, interpretativnom smislu, sve sa svojom višestrukom ekspozicijom značenjskih slojeva. {niftybox background=#afdeb2, width=360px}Na drugom kraju Evropske unije, Hana Jušić, baš kao M. Ade i scenaristkinja i rediteljka, u svom više nego uspjelom debiju "Ne gledaj mi u pijat" - štaviše jednom od boljih regionalnih debija novog milenijuma - minuciozno miješa elemente crne komedije i drame sazrijevanja, tintu humora i gar pesimizma sopstvenog autorskog svjetonazora (još jedna fina filmska emulzija).{/niftybox}
To je istovremeno i psihološka i socijalna drama: socijalni segment narativa je indirektni izvor zbivanja u filmu, snimljenih kamerom iz ruke (u kom smislu se uočava srodnost sa "Maturom" Munđiua odnosno rumunskim novim talasom uopšte), pouzdanim rediteljskim rukopisom u kojem je očito velika pažnja bila posvećena radu sa glumcima. Mlada glavna glumica Mia Petričević je izvrsna, iako je naturščik (eto kopče sa filmom "Ja, Danijel Blejk", ali i klasičnim neorealizmom), a to važi i za sve ostale glumce koji tumače ukućane. Jušić uspijeva da izgradi temeljno tjeskobnu atmosferu, kako samim načinom kadriranja tako i sugestivnom muzikom, prikazujući disfunkcionalnu porodicu koja živi u skučenom stanu u Šibeniku u čijem je središtu djevojka koja "brzo a sporo" odrasta u neuslovnoj sredini. Ona svoje jade podnosi tiho i stoički, sve dok svakodnevno stanje strepnje i straha ne uruši iznenadni infarkt prestrogog patera familiasa, kada, kao jedina zaposlena u porodici, preuzima njegove obaveze... no malo što se mijenja u međuljudskim odnosima.Čini se da autorka teži ka metafori današnje Hrvatske, države oprhvane silnim društvenim problemima debelo uraslim u mentalitetskonasljeđe (svih) balkanskih naroda. Pomenuto nas dovodi do još jednog bez sumnje uspjelog dugometražnog debija koji potpisuje, opet kao reditelj i scenarista, Ivan Marinović. |
"Igla ispod praga" i pored mnogih, neskrivenih vrlina propušta da otresitije rastrese treset života, da "realnije", da ne kažemo smjelije i beskompromisnije, prikaže karaktere i njinu pohlepu za novcem usred (post)tranzicione, podivljale verzije kapitalizma – tamo gdje je sve na prodaju. Nosilac moralnih vrijednosti je glavni lik -sveštenik jer on za razliku od ostalih stanovnika malenog mediteranskog mjesta odbija da proda parče zemlje, "đedovinu", što je uzrok komičnih peripetija i prilično svedene dramatike filma - koji je prvenstveno komedija. Ta svojevrsna stilizacija rediteljskog rukopisa, a možda i prevelika naklonost mladog autora prema svim "svojima" likovima,ili pak ustručavanje od temeljitije društvene angažovanosti - što je primjetna boljka savremene crnogorske kinematografije -onemogućili su da se metaforički, pa čak i ontološki nivo priče razvije, te rezultat na koncu ne biva antologijski.
{niftybox background=#afdeb2, width=360px}Naime, iako u stilskom pogledu Marinovićevo ostvarenje dostiže nivo većine (igranih) filmova Živka Nikolića, to se nažalost ne može reći za značenjske i narativne slojeve njegovog svejedno kvalitativno ujednačenog djela. To stoga jer je i dalje najznačajniji crnogorski reditelj majstorski portretisao upravo "realizam duše", sa čestim naturalističkim intervencijama a snažnim humornim otklonom od hipertrofirane stvarnosti čije su "kriške života" bile veoma grke i često zastajale u grlu (gledalaca), uprkos vanrednoj duhovitosti scenarija.{/niftybox} U neku ruku, slični su ovdje navedeni filmovi - ako izuzmemo dramu rumunskog režisera "operisanu" od humornih tonova -jer je njihova komičnost tek persiflaža, kamuflaža ili, pak, otklon od složene, skoro da bi se moglo reći strahotne situacije u kojoj se Evropa danas nalazi. Dehumanizovane individue, suviše rijetko isticanje individualnosti, zapanjujuće odsustvo empatije, nerijetko stanje političke apatije, posvemašnje korupcije i moralnog rasapa, riječju – dekadencija. I dok je cijela civilizacija, nije pretjerano reći, na prekretnici, sa stotinama dramatičnih tema koje se nameću izranjajući iz sivila opominjuće i zapanjujuće realnosti, ne čudi da najistaknutiji autorski filmovi poslednjih godina - nasuprot besprizornom merkantilizmu i bezidejnom eskapizmu Holivuda u šljokicama- redefinišu estetiku (post)socijalnog realizma, posredno i (neo)realizma duše.
Sve zbog toga da ne bi baš sve duše bile izgubljene, niti do kraja narušen dignitet Filma kao najkompleksije od svih Umjetnosti, najpodesnije za širok uticaj usljed društvenog angažmana autora, nipošto propagande već kritičkog, podrazumijeva se i kreativnog sagledavanja specifičnog socijalnog i istorijskog trenutkanašeg deformisanog društva i, na prvom mjestu, čovjeka današnjice. Novak Govedarica |
