Festivals CANNES
Loach i Almodovar, film o nama i film o sebi
Prikazani jedan za drugim u festivalskoj palati, “Bol i slava” (Pain and Glory) velikog španskog reditelja i “Sorry We missed You” velikog engleskog reditelja, kristalizuju dva različita shvatanja filmske umjetnosti.
U trci za Zlatnom palmom, četvrtog dana festivala, rame uz rame našla su se dva veterana Kroazete – Pedro Almodovar, kojeg je žiri do danas zaobilazio u dodjeli glavne nagrade, i Ken Loach, koji je bio laureat već dva puta.
Španac i Britanac su nesumnjivo dvije najvažnije figure savremenog filma. I naša namjera nipošto nije da ih međusobno upoređujemo - naprotiv, vrlo je važno da je i dalje moguće praviti filmove po različitim logikama, kao što su ova dva primjera u mnoštvu drugih mogućnosti. Svaki od njih do krajnjih granica materijalizuje dva načina pravljenja filmova, ali predstavlja i njihovu sposobnost da se upišu na mapi svjetske kinematografije.
Bol i slava Pedra Almodovara
« Bol i slava », dvadeset prvo ostvarenje autora filma “Pričaj s njom”, ima jednu jedinu temu : to je Pedro Almodovar.
Sa njegovom poznatom virtuoznošću, spojem stilizacije, humora i egzistencijalnog nespokojstva, on priča o tjeskobama i padu jednog reditelja, Salvadora, kojeg glumi njegov stari saputnik, Antonio Banderas.
“Bol i slava”, naravno, nije biografija. Radi se o introspekciji ispunjenoj fantazmima, žalom, apsolutnom dominacijom ličnosti majke (u periodu Salvadorovog djetinjstva), koju igra Penelope Kruz u stilu svetice i seksi ikone, kao i majke koju sustižu godine, a da pritom ne gubi svoj uticaj na sina.
Nižu se značajni susreti – sa jednim glumcem, sa velikom ljubavlju iz mladosti- sa jednom prošlošću za koju ne želimo znati u kojoj mjeri se podudara sa stvarnim životom Almodovara, ali kroz koju se sigurno provlače preživljene emocije.
20 i po?
U filmu se radi mukama i bunilu umjetničkog stvaralaštva, ali i zamkama filmske profesije. Zapravo, to je kopiranje modela koji Almodovar, uostalom, eksplicitno priznaje (vidi se jedan plakat filma), “Osam i po” Federica Felinija. Ali sama ideja da se napravi « 20 i po » ima nečeg uznemiravajućeg i što u sebi nosi ograničenja. Kao da se Almodovar, koji uskoro puni 70 godina (eh, da), zatvorio u jedan lavirint sa ogledalima, sigurno protkan humorom i emocijama, ali koji ipak vodi u ćorsokak.
Introspekcija reditelju otvara najšire mogućnosti, a kritika nombrilizma najčešće dolazi od imbecila koji vjeruju samo u velike teme. Orson Welles, Akira Kurosawa, Ingmar Bergman, John Cassavetes, Jean-Luc Godard, Manoel de Oliveira, Agnès Varda i mnoga druga velika imena, pokazali su da se mogu napraviti uzbudljivi filmovi polazeći od samog sebe, sebe kao ličnosti i kao umjetnika. Stvar je u tome što, koliko god evociranje tog “ja” bilo iskreno i originalno, ono se odnosi na druge, na gledaoce.
A to je ono što pronalazimo samo u naznakama u kompoziciji koju nam ovog puta nudi Pedro Almodovar, u filmu koji zapravo nije donio ništa posebno njegovom opusu.
Sorry We Missed You (Oprostite što niste bili tu), Ken Loach
Upečatljiv je, očigledno, kontrast izmedu Almodovarovog filma i “Sorry We Missed You”, dvadesetog ostvarenja autora Raining Stonesa. On dodaje još jedno poglavlje golemom opusu koji je posvećen socijalnoj situaciji u Velikoj Britaniji, kao i uopšte u Zapadnoj Evropi.
Ovo poglavlje posvećeno je novim uslovima i sudbini radnika, koji su prekomjerno eksploatisani zahvaljujući promjenama u radnom pravu, prisiljeni da pod izgovorom « slobodnog tržišta rada » odrađuju brojne prekovremene sate, bez ikakve zaštite, sa tobožnjim privilegovanim statusom radnika na određeno vrijeme ili pružaoca usluga, umjesto nekadašnjeg stalnog zaposlenja.
U takvoj su situaciji posebno oni koji se bave isporukom proizvoda, ogroman broj radnika koji raznose robu naručenu putem interneta. To je slucaj i sa Rikijem, prinuđenim da se zaduži kako bi kupio kamion kojim prevozi pakete, sa takvim rokovima koja je na samoj granici izdržljivosti. A gotovo je isti slučaj sa njegovom ženom Ejmi, koja pomaže starijim osobama koje imaju probleme – materijalne, fizičke ili psihičke, ili sva tri u isto vrijeme.
I tu se opet javljaju problemi, jer njihova porodica ne može predugo da izdrži takav pritisak i zapada u krizu, čija je prva manifestacija otvoreno buntovništvo najstarijeg sina, na dobrom putu da napravi ono što se zove « glupostima ». Ali za njega, za Loucha, gluposti su negdje drugo : u današnjem stanju svijeta, kao i u nesposobnosti roditelja da taj svijet drugačije zamisle. Samo da ne ispuste dušu radeći.
Prateći u stilu hronike sudbinu ove porodice u kojoj najmlađa ćerka pokušava da od svojih najbližih izvuče na površinu njihova osjećanja, reditelj ne ostaje samo na tome da govori o novim formama eksploatacije, koje vrlo često opet postaju onoliko surove koliko i prije sindikalnih pobjeda u prvoj polovini dvadesetog vijeka. On pokazuje kako, za veoma veliki broj ljudi, « No future » više nije slogan, nego činjenica. I to ne samo za one, treba li to naglasiti, koji žive s druge strane Lamanša.
Žalostan film
Film “Sorry We Missed You”, čiji naslov preuzima uobičajenu poruku koju ostavljaju dostavljači robe kad onaj ko ju je naručio nije kod kuće, zaista je tužan. Žalostan zbog stanja koje nam, a to je rijetko u Loachovim filmovima, ne ostavlja ni zračak nade. Iz tog neumoljivog beznađa rodio se gorak film, čiji je glavni adut snažno prisustvo njegovih glumaca, koji su namjerno predstavljini bez posebnog šarma. U tome je nesumnjivo najhrabriji potez reditelja : lišavanje patetike i glumačke bravure, što je u skladu sa opštim tonom filma i čini ga još intenzivnijim.
Otuda se briga za kolektiv, za stanje društva, ne ograničava samo na jednu « temu», čak ni na činjenično stanje. U zahtjevnom scenariju i u njegovoj interpretacji, ona afirmiše sam čin režiranja, režiranja koje, bez ičeg spektakularnog, gradi legitimno mjesto za film, ne samo okrenut današnjem svijetu, još manje « o » današnjem svijetu, nego u današnjem svijetu.
Jean-Michel Frodon
Preuzeto sa http://www.slate.fr/
Prevela : Zumreta Trocellier
