Festivals        40. Браka MAHAKИ, Биtoлa

Ovogodišnji laureat Zlatne kamere 300 i predsjednik glavnog žirija 40. izdanja, je Edward Lachman. Jedan od vodećih SAD i svjetskih direktora fotografije, višestruko nagrađivan i dva puta nominovan za nagrade SAD Akademije (za sjajne Daleko od raja, 2002. i Carol, 2015. – oba u režiji Todd Haynesa), ali je ostao nepravedno, do sada,  bez statuete Oskara. Edward Lachman je radio sa velikim brojem američkih nezavisnjaka i evropskih režisera, među kojima su: Steven Soderbergh, Paul Schrader, Susan Sedelman, Tod Solondz, Sofia Coppola (njen debitantski i, vjerovatno, najbolji film do sada, Virgin suicides, 1999), Robert Altman (njegov posljednji film A Prairie home companion, 2006), zatim Wim Wenders, Werner Herzog, Volker Schlondorff,  Ulrich Seidl; 2002. je ko-režirao kontroverzni film Ken park, sa Larry Clarkom; 1986. direktor je fotografije za True stories (1986) u režiji Davida Byrna, a 2013. je producirao serije video spotova u saradnji sa francuskim elektronskim duom Daft Punk (album Random access memories). Radio je na dokumentarnim, igranim, kratkim, dugim filmovima, video produkciji, a u novije vrijeme je poznat po tandemu sa Todd Haynesom, sa kojim neprekidno sarađuje od 2002. na svim filmovima: Daleko od raja, I am not there, Mildred Pierce (TV serija), Karol, Muzej čudesa i tek završeni Mutne vode. Ovaj maestralni super-produktivni direktor fotografije, student vizuelnih umjetnosti, prepoznatljiv je po svom originalnom vizuelnom stilu, temeljnom pristupu svakom detalju pokreta kamere i totalnoj posvećenosti ulozi osvjetljenja u filmskom procesu. Iako ima težak fizički hendikep, genijalnost njegove intelektualne energije je zadivljujuća, a velikodušnost u dijeljenju svog impresivnog iskustva i saznanja sa kolegama i običnom publikom je neiscrpna, što se posebno dalo primijetiti tokom njegovog maestralnog masterklasa, ali i tokom masterklasa njegovih kolega u kojima je aktivno učestvovao. 

Nagrada Zlatna Kamera 300 je dodijeljena još jednom velikom majstoru filmske fotografije, Yorgosu Arvanitisu, Grku nastanjenom u Parizu, koji je uticao na mnoge generacije filmskih autora i filmofila. Za šest decenija rada, snimio je više od 100 filmova širom Evrope i mediteranske regije. Radio je sa Dinom Dimopoulosom, Tonia Marketaki, Jean-Jacques Andrien, Michael Cacoyannisom, Julles Dassin itd.  Nakon rada za Finos Film, Arvanitis počinje saradnju sa Theom Angelopoulosom, što će se pokazati kao jedna od najplodnijih saradnji tandema režiser/D.oP., nesumnjivo najslavnija i nauticajnija u grčkoj kinematografiji. Njihov prvi zajednički projekat je kratki film Broadcast (1968), nakon čega Reconstitution (1970) dobija prva međunarodna priznanja kritike, kada Arvanitis dobija prvu od osam nagrada za najbolju fotografiju u 34 godine. Između 1972-1988 snimaju deset dugih filmova među kojima su: Dani '36 (1972), Lovci (1977), Aleksandar Veliki (1980), Pčelar (1986), Odisejev pogled (1995), Vječnost i dan (1998), kanski pobjednik Zlatne palme. Njegov posljednji projekat, sa Costom Gavras, na filmu Adults in the room, imao je van-takmičarsku svjetsku premijeru na ovogodišnjem fetsivalu u Veneciji. 

Ljupčo Konstantinov, ovogodišnji dobitnik nagrade „Velika zvijezda makedonske kinematografije“, je impresivni kompozitor muzike za igrane i dokumentarne filmove, pozorište (više od 90 predstava), animirane i TV filmove, serije i drame. Autor je i brojnih pop pjesama, više od 200 produkcijskih aranžmana za pop pjesme. Pisao je muziku za filmove: Srećna Nova 1949. i Tatu, Stoleta Popova, zatim, u 1980-im,  za Crveni konj, Južni dio, Zar ti nisam rekao, u 1990-im, Makedonska saga, Anđeli, Preko jezera, Vrijeme, život itd. Dobitnik je brojnih nagrada: Zlatna arena na filmskom festivalu u Puli za film Srećna Nova 1949; 3 zlatna vijenca Laurel na ME za tri pozorišne predstave Elektra, Šeherezada, i Faust; nagrada kritike u Mexico sitiju za najbolju muziku u predstavi Šeherazada, nagrada za predstavu Stare fotografije na pozorišnom festivalu Vojdan Chernodrinskz.

Specijalni gosti su bili i proslavljeni irski sineast i predstavnik EFA-e Jim Sheridan, tursko-njemački enefant terrible novog filmskog talasa Fatih Akin i Jose Luis Alcaine, direktor fotografije filma festivalskog otvorenja Bol i Slava, u režiji nagradjivanog Pedra Almoodvara. 

Jim Sheridan potpisuje veliki broj filmova kao scenarista, redtelj, producent, poznat po svom jedinstvenom filmskom stilu u, sada, klasicima filmske umjetnosti: Moje lijevo stopalo (1989), Bokser (1997), U ime oca (1984), film koji je osvojio Zlatnog medvjeda u Berlinu, još 7 međunardonih nagrada i rekordan broj nominacija, uključujući 7 nominacija za Oskare, 4 nominacije za Zlatne Globuse i 2 za BAFTA nagrade. U sva tri filma sarađivao je sa Daniel-Day Lewisom, koji je postao omiljen i neizbježni glumac njegovih filmova.  

Fatih Akin, režiser, producent, glumac, DJ, pridobio je njemačku publiku i kritiku sa kratkim filmom Sensin-you are the one, a sa filmom Trava, zasijao je na međunarodnoj filmskoj sceni, i to sve prije 25. godine.  1998. sa prvim dugometražnim filmom Kurz und Schmerzloss, osvaja nagradu u Lokarnu, kao i prestižnu njemačku nagradu za najboljeg mladog bavarskog autora. 2002. počinje saradnju, koja traje do danas, sa maestralnim direktorom fotografije Rainerom Klausmannom (prethodnim dobitnikom Zlatne kamere 300 na festivalu Braća Manaki) na filmu Solino i ovaj tandem postaje prepoznat kao jedan od vodećih tandema na svjetskoj sceni.  Slijede: Head-on, dobitnik Zlatnog medvjeda u Berlinu za najbolji film i dobitnik Evropske Filmske Nagrade 2004; The edge of heaven, nagrada za najbolji scenario u Kanu, Soul Kitchen je dobio specijalnu nagradu žirija u Veneciji 2009., dok kultni film Cut pravi proboj hrabrom temom turskog genocida nad Jermenima; In the fade 2017. osvaja Zlatni Globus za najbolji strani film, a najnoviji film tandema Akin/Klaussman, Zlatna rukavica (2019), prikazan na festivalu u Bitolju, uspio je da šokira i publiku i kritiku na festivalu u Berlinu: inspirisan istinitim događajem, zasnovan na knjizi Heinza Strunka, film izlaže horor ubistva serijalnog ubice koji je seksualno zlostavljao, zatim i ubijao žene na jezive načine u Hamburgu, u susjedstvu u kom je sam Akin odrastao tokom 1970-ih, a film je naslovljen po kafani u kojoj je ubica namamljivao svoje žrtve. 

U okviru jubilarnog izdanja festivala, Edward Lachman, Yorgos Arvanitis, Jim Sherdian, Jose Luis Alcaine i Fatih Akin i Rainer Klaussman, zajedno, održali su 4 maestralna masterklasa i susrete sa studentima filmskih škola,  koji su predstavljali visoko edukativni izvor saznanja iz oblasti filmske fotografije.

Fantastično bogat festivalski program prikazao je 140 filmova iz 73 zemlje podijeljen u mnoge segmente: Glavni takmičarski program za Kameru 300, Program kratkih filmova, Perspektive Evropskog filma, Dokumentarni film, Mac Point Program, EFA program, Omaž (Edward Lachmanu, Yorgos Arvanitisu i Ljupču Konstantinovu), Specijalne projekcije, koje su uključivale, između ostalih, makedonski ultra-hit Zemlja meda (r. Ljubo Stefanov i Tamara Kotevska), Zlatna rukavica (r. Fatih Akin), Manaki – priča u slikama, film zatvaranja (r. Robert Jankuloski), Junior Program, Studentski program, sa mnogim dopunskim pogramima, propratnim događajima, IMAGO konferencijom, koncertima, tradicionalnim izletom u Ohrid itd. 

Zemlje fokusa su bile Crna Gora, sa 4 prikazana filma (Granice, kiše. Iskra, Ljenština i Igla ispod praga) i Gruzija, sa 4 prikazana filma (House of others, Blind dates, Dede i Brides). 

Maja Bogojević