Articles

     Festivals       76. Međunarodni Filmski Festival Venecija, Biennale di Venezia, 28. Avgust – 7. Septembar 2019

76. Međunarodni Filmski Festival Venecija,
Biennale di Venezia,
28. Avgust – 7. Septembar 2019

Igra iluzije i istorijske stvarnosti

Venecijanska Mostra ostaje, uprkos sve oštrijoj konkurenciji A festivala, jedno od najvećih festivalskih uzbuđenja. 76. izdanje internacionalnog filmskog festivala Venecije, uz uobičajeni vatromet, crveni tepih ukrašen zvijezdama i zvijezdicama, svjetlucave vibracije prepunih ulica, armiju medija, paparacija i gužvu fanova otvorio je film Istina (Verité), Kore-eda Hirokazu-ija, a crvenim tepihom prošetali su, zajedno sa autorom, Catherine Deneuve, Juliette Binoche, Ethan Hawke. Ovaj film, fokusiran na Fabienne, zvijezdu francuskog filma, i njen odnos sa ćerkom, koji se dodatno komplikuje po povratku ćerke iz Nju Jorka u Pariz, sa mužem i djetetom, je prvi film koji je Kore-eda snimio van svog rodnog Japana i na ne-maternjem jeziku: skoro cijela glumačka ekipa je francuska, film je na francuskom jeziku. Svoj izbor renomirani japanski autor objašnjava željom glumaca i saradnika koje je sreo da sa njim sarađuju, a film, koji postavlja mnoga pitanja o porodičnim odnosima, istinama i lažima, rezultat je njihovog međusobnog povjerenja. Režiser izjavljuje da je dugo i sam tragao za odgovorima na ova ključna pitanja.

Posebnu festivalsku čaroliju, osim očigledne magične ljepote grada Venecije, ujednačenih i manje ujednačenih talasnih zvukova koje proizvode vaporeti i gondole, eklektičnih filmskih programa,  prepunih sala bioskopa Sala Grande, Sala Perla, Volpi, Casino, Pala Biennale, Sala Giardino, nezaobilazne fascinatne bašte kod Quattro Fontane, naglih kaleidoskopskih promjena boja morskog neba na početku i kraju dana, čine topla mediteranska atmosfera i skoro neprekidno osvježavajući jadranski maestral, a ako vam uzbuđenja nije dovoljno, atmosferu uvijek začini jaka kišna oluja, sastavni dio festivala na Lidu, ponekad i nenajavljena. Fanovi su ove godine primjetno brojniji i histeričniji nego proteklih godina, posebno tokom šetnje Holivudskih i van-holivudskih zvijezda po crvenom tepihu, koje možete mirno uz aperitiv posmatrati iz kafea Leone: defilovali su, osmjehivali se i pozirali Julie Andrews, Adam Driver, Scarlette Johanson, Cate Blanchette, Joaquin Phoenix, Brad Pitt, Meryl Streep, Tim Robbins, Chloe Sevigny, zatim Pedro Almodovar, Catherine Deneuve, Juliette Binoche, Penelope Cruz, Vincent Cassel, Costa Gavras,  Stelan Skarsgard, Pablo Larrain, Gael Garcia Bernal, Roger Waters, Paolo Sorrentino, Luca Bigazzi, Yanis Varoufakis... spisak se čini beskonačnim. Mnoge ćete slučajno sresti i u hotelu Excelsior. 

Kad se ta magija završi, ostaje realnost čekanja u sve dužim redovima ispred uvijek punih bioskopa, realnost filmskih ekrana - nimalo nalik svijetu van bioskopa, a nakon kasne noćne projekcije, festivalski protagonist oluja i uzburkano more su tu da vam povratak vaporetom sa Lida učine manje zvijezdanim, sa nepoželjno dramatizovanim primjesama thriller-suspensa. Kako sljedeći dan počinje opet sa novim ranim jutarnjim press projekcijama, ovaj festivalski ritam mogu izdržati samo najotporniji i najiskusniji festivalski veterani. 

‘Glavni’ (zašto ‘glavni’?) takmičarski program, Zlatni lavovi i specijalne nagrade

Riječi, koje najkraće opisuju filmske programe koje samo Biennale Venecije može da upakuje zajedno, su: eklekticizam, diverzitet, uzbudljivost, originalnost i mainstream holivudiziranje. Mostra kao da traga za jedinstvenim i sve originalnijim konceptom, koji bi je razlikovao od ostalih 'velikih’ (Kan, Berlin, Toronto, sada i Lokarno). U tom traganju za novim konceptualnim dimenzijama, Lido ne samo da ne ignoriše već aktivno promoviše Netflix, novu audio-vizuelnu politiku, po kojoj gledatelji mogu preskočiti bioskopske sale. Ipak, festival ostaje eksremno odan jednoj strategiji koja se godinama pokazala upsješnom i, skoro, nepogrešivom, a to je da pobjednik Venecije garantuje i dobitak statuete Oskara za najbolji film.

I ove godine se la Mostra hvalisala bogatim i raznovrsnim filmskim programom. Ni ove godine nisam očekivala da otkrijem velika filmska remek-djela, koja su postala sve rjeđa i na drugim tzv. prestižnim festivalima. Dobri filmovi su postali rijetkost na festivalima, koji su sve manje obilježeni umjetničkim entuzijazmom, a sve više industrijskim razgovorima o obezbjeđivanju finansija: festivalske zabave više liče na susret Wall street bankara, koji pregovaraju o novcu, fondovima, budžetima, profitu ili distributerskim dilovima. Uprkos sve većem broju filmova na globalnoj sceni, čini se da je filmska umjetnost u krizi, i to ne zbog odsustva finansijskih sredstava, već možda zbog prevelike opsesije upravo – novcem: previše filmova se snima, ali oni manjeg budžeta i često zanimljiviji teško da mogu distributivno da se probiju van festivalske mreže, perpetuirajući nove opsesije novcem i stvarajući nove kreativne krize. Ova cijela nesrećna situacija možda samo reflektuje širu globalnu stvarnost, koju karakteriše deficit mašte i kratko-dometna pažnja. Srećom, kad vas filmovi razočaraju, u Veneciji se uvijek možete okrenuti drugom 'ekranu' – stvarnoj magnetičnoj ljepoti koja okružuje bioskope, pojačavajuči festivalsku atmosferu mističnosti. Ne može vam nikad biti dosadno u Veneciji ili na Lidu, jer stvarni ekran oko vas bude ponekad inspirativniji od poređanih slika unutar zgrada. I ko ne razumije ovu Venecijansku čaroliju, ne može razumjeti ni magiju filmske umjetnosti. 

'Glavni’ takmičarski program obiluje filmovima inspirisanim stvarnim, istorijskim događajima i ličnostima, fokusirajući se na blisku ili dalju prošlost, neki sa oštrom kritikom društveno-političkog sistema, čiji smo, izgleda, svi postali robovi. Po riječima direktora festivala Alberta Barbere, koji je i ove godine odlučio (pod pritiskom #metoo pokreta) izabrati za predsjednika glavnog žirija ženu – sjajnu argentinsku autorku Lucreciu Martel, u ovogodišnjoj selekciji se mogu prepoznati nekoliko elemenata, filmovima zajedničkih, a prvi od njih je „ da se značajan broj filmova bavi problemom statusa žena u savremenom društvu. Ove filmove nisu režirale žene – koje i dalje ostaju, na žalost, u malom procentu – već su to portreti žena koje režiraju muškarci, ali koji otkrivaju novi senzibilitet i pažnju posvećenu ženi, što je ranije bio rijedak slučaj. Možda je ovo pokazatelj da su nedavne kotroverze, koje su prouzrokovali razni pokreti protiv muške zloupotrebe u svakom segmentu društva, ipak počele da ostavljaju trag u kolektivnoj svijesti“.  Ipak, nemoguće je ne primijetiti da su u selekciji od 21 filma u glavnom takmičarskom programu, samo dva režirale žene. 

Još jedna žena je, međutim, predsjednica drugog žirija za programski segment – Venecija Virtuelna stvarnost – sjajna umjetnica iz Nju Jorka, Laurie Anderson, koja je bila i učesnica panel diskusije o interaktivnim medijima i VR u okviru 'Produkcijskih mostova Venecije'.