Festivali BalKam, Ljubljana, 23-27 januar, 2020.
Snimatelji svih zemalja, ujedinite se! Snemalci vseh dežel, združite se!
Ideja za projekat balKam razvijena je u periodu 2016-2018. godine na sastancima direktora fotografija u Bitoli (Filmski festival braće Manaki 2017), Beogradu (Slika u pokretu 2017 - festival Srpskog udruženja reditelja fotografije) i Helsinkiju (godišnja skupština IAGA IMAGO i nagrade IMAGO), kada su direktori fotografije sa Balkana, otkrivši da imaju slične probleme, pokazali veliko interesovanje za takav događaj. Prema njihovom zajedničkom mišljenju, ovakav festival bi predstavljao odličnu priliku za promociju filmova u bivšoj Jugoslaviji, u svakoj od zemalja, kao i za razmjenu mišljenja kolega iz susjednih zemalja. Prvi festival je organizovan od 2. do 5. novembra 2018., kada su prikazani igrani, kratki i dokumentarni filmovi. Svako nacionalno udruženje moglo je da predloži po jedan igrani, dokumentarni i kratki film.
Nakon prvog balKama u slovenačkoj Kinoteci, u kinima u Sarajevu i Banja Luci održane su projekcije istog seta filmova, čime je ispunjena želja za više-smjernim festivalom i širom distribucijom odabranih filmova. Planirano je da se selekcija prikaže na najstarijem festivalu filmske fotografije - Braća Manaki u Bitolju u septembru 2020.
BalKam je i ove godine, od 23- do 27. januara, prikazao najzanimljivije i nauspješnije filmove sa aspekta filmske fotografije iz post-jugoslovenskih zemalja, a domaćin projekcija i svih dešavanja bila je Slovenska Kinoteka. Kao i u prvom izdanju, filmove su odabrala nacionalna udruženja direktora fotografija ASBH (Bosna i Hercegovina), SAS (Srbija), MSC (Makedonija), HFS (Hrvatska) i ZFS (Slovenija). Direktori fotografije u Crnoj Gori i Kosovu još uvijek nemaju svoje udruženje.
Novost 2. izdanja su dva nova segmenta: Studentski filmovi i Legende - projekcija digitalno restauriranih filmova. Prvi je fokusiran na istaknute studentske produkcije i veću povezanost akademija na Balkanu. Prikazani su filmovi sudenata iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije i Slovenije. Segment Legende posvećen je legendarnim filmovima iz Jugoslavije. Prikazani su Crno seme (1971, režija: Kiril Cenevski, DoP: Ljube Petkovski), Hop Jan (1967, režija Vlatko Filipović, DoP: Đorđe Jolić), Zdravi ljudi za zabavu (Zdravi ljudje za razvedrilo, 1971, režija i fotografija: Karpo Godina), i Sakupljači perja (1967, režija: Aleksandar Petrović, DoP: Tomislav Pinter), koji je svečano otvorio 2. balKam.
Osim ovih kultnih jugoslovenskih filmova, prikazani su i sljedeći dugometražni filmovi novije produkcije: najnagrađivaniji i nauspješniji makedonski i post-jugoslovenski dokumentarni film, koji je ušao i u istoriju Oskara za dvije nominacije u kategorijama za najbolji internacionalni film i najbolji dokumentarni film, Zemlja meda (2019, režija: Ljubo Stefanov i Tamara Kotevska, DoP: Fejmi Daut i Samir Ljuma), Comic Sans (2018, režija: Nevio Marasović, DoP: Damir Kudin), Ederlezi Rising (2017, režija: Lazar Bodroža, DoP: Kosta Glušica), Na vodi (2018, režija: Goran Dević, DoP: Damian Nenadić), Istorija ljubavi (Zgodovina ljubezni, 2018, režija: Sonja Prosenc, DoP: Mitja Ličen), Never leave me (2017, režija: Aida Begić, DoP: Erol Zubčević), Druga šansa (Vtora šansa, 2018, režija: Marija Dzidzeva, DoP: Dejan Dimeski), Scream for me Sarajevo (2017, režija: Tarik Hodžić, DoP: Amel Đikoli).
Projekciji filmova su prisustvovali članovi navedenih asocijacija direktora fotografije i autori, koji su razagovarali sa publikom o svom stvaralčkom radu. Prikazan je i segment Factory SEE Factori 2019 (projekat „Fabrika jugoistočne Evrope“), uz veliki broj slovenačkih premijera.
Pored projekcija igranih, dokumentarnih, studentskih, dugih i kratkih filmova, svakodnevno su održane i više-satne panel diskusije, naslovljene Obrazovanje, Restauracija i Radni uslovi, na kojima se razgovaralo o različitim sistemima obrazovanja na akademijama, njihovim specifičnostima, mogućnostima obuke snimatelja, uslovima digitalizacije, obnavljanja filmskog nasljeđa, uključivanje direktora fotografije u procese restauracije, izvorima finansiranja za očuvanje filmske baštine, radnim uslovima za direktore fotografije, pripremama i snimanjima, uključenje direktora fotografije u post-produkciju, autorskim pravima direktora fotografije na Balkanu. Među učesnicima razgovora i okruglih stolova su bili: Karpo Godina, Simon Tanšek, Jure Černec, Almir Đikoli, Mustafa Mustafić, Mitja Ličen, Goran Dević, Predrag Bambić, Vladan Obradović, Dejan Dimeski, Dule Kardale, Besim Ugzmajli, profesori i studenti raznih akademija regiona. Nastali zapisi su objavljeni na veb stranici festivala, a izbor je objavljen i u časopisu KINO! Organizovani su i mnogi propratni događaji, među kojima je i, sada tradicionalna, balKam degustacija rakija i kulinarskih specijaliteta, uz ex-Ju muziku i ples, naravno.
Po riječima festivalskih organizatora, „uključivanjem i povezivanjem mlade (studentske) i starije generacije (legende), namjeravao se proširiti krug veza, jer se, po našem mišljenju, često dešava da su ove dvije generacije isključene iz najveće radne grupe direktora fotografije. Na ovaj način mlađi će imati priliku da se povežu, razgovaraju sa starijim kolegama i predstave svoje radove, a predstavnici starije generacije imaće priliku da njihovi radovi izađu iz zaborava i budu prikazani u digitalizovanom i restauriranom obliku. Aktivnost mlađe generacije ove godine su dodtano uvećane učešćem Udruženja za promociju filmske kulture KINO!“.
Drugo izdanje ovog mladog festivala, sa 797 posjeta, je ne samo potvrdilo ogromno interesovanje publike, filmskih autora i direktora fotografije svih post-jugoslovenskih zemalja, već i pokazalo da se jedino on, po kvalitetu filmske selekcije, dinamičnim panel diskusijama, inspirativnim filmskim razgovorima, broju filmskih učesnika, propratnim muzičkim i kulinarskim događajima, kreativnom ambijentu, entuzijastičnoj ekipi, gostoprimstvu i posvećenosti domaćina, približava sjaju svog starijeg uzora, čuvenog i mog omiljenog festivala Manaki braća u Bitolju – najstarijeg festivala filmske fotografije.
Maja Bogojević
3. izdanje je planirano za drugu polovinu januara 2021. „Kao i u prethodna dva balKama, na trećem ćemo organizovati i stručni program. Namjeravamo da imamo najmanje tri okrugla stola sa 5 gostiju iz različitih zemalja. Rasprave će biti o sljedećim temama: metodama nastave kinematografije, pitanjima digitalizacije i obnove filmske baštine u regionu, radnim uslovima i autorskim pravima, mogućnostima koprodukcijske saradnje u regionu. Ovi razgovori će biti snimljeni i kasnije objavljeni na našoj veb stranici”, izjavio je, u našem nedavnom razgovoru, Simon Tanšek, sekretar udruženja ZFS. Organizatori namjeravaju i da pozovu jednog ili dva direktora fotografije iz Crne Gore i Kosova, „da bismo ih podstakli da osnuju sopstveno udruženje”.
