Takođe, ono što ova dva filma imaju zajedničko, jeste što dolaze na poziciju koja je neminovno „sekundarna". Ne samo da je afera Snowden jedna od onih koje su privukle najviše medijske pažnje i komentara u čitavom svjetu u posljednjih deset godina, već je baš film igrao izuzetnu ulogu u otkrivanju ove afere.

Upravo je ispred kamere nezavisne stvarateljke dokumentrnih filmova, Laura-e Potras, bivši ugovornik NSA-a odlučio da objelodani ono što je saznao i da objasni svoje motive novinaru Guardian-a, Glenn Greenwald-u. To je rezultiralo izvanrednim filmom, Citizen Four, koji je predstavljao javni uspjeh i dobio Oskara za najbolji dokumentarac.

Povratiti atraktivnost

Situacija filma Réparer les vivants je uporediva u manjem obimu. Ovoga puta je u pitanju adaptacija romana. Međutim, ova knjiga, koja obiluje činjeničnim informacijama o okruženjima i praksama kao što je uobičajeno kod Maylis de Kerangal, doživjela je toliki uspjeh – mnoštvo nagrada, 250 000 prodatih primjeraka, veliki publicitet u pozorištu, uključujući i trijumfalnu dobrodošlicu u Avinjonu – da film stiže na teren već dobro poznat.

U oba slučaja, realizacija igranog filma, sa zvijezdama i spremnošću da se dosegne do široke publike, pretpostavlja pristrasno opredjeljenje koje, ostajući vjerno „materijalnom" sa početka, istovremeno unosi dodatni element, kao i atkraktivnost obnovljenu kroz poznate priče, računajući njihov završetak.

Ova dva režisera su takođe koscenaristi svojih filmova, Katell Killévéré sa Gilles Taurand-om, koji je autor ili koautor jednog nezaboravnog dijela francuske kinematografije u proteklih dvadeset godina, naročito uz André Téchiné-a, Benoit Jacquot-a ili Robert Guédiguian-a, a Oliver Stone sa Kieran Fitzgerald-om (u ovom slučaju, Stone je veteran u ovom tandemu).

Sentimentalna vlakna

Oba scenarijska tima su usvojila identične predrasude. Dakle, na ne baš začuđujući ili pretjerano hrabar način, i u jednom i u drugom slučaju, izbor je pao na ulaganje u sentimentalni aspekt priče u velikoj mjeri. Tako ljubavni odnos Edgar Snowden-a i njegove djevojke Lindsay postaje glavno dramatično sredstvo u filmu koje opisuje jedan od najozbiljnijih problema svjetske politike današnjice. Isto tako, emotivno putovanje roditelja mladića čiji će organi biti podijeljeni bolesnima, zauzima važnije mjesto nego u knjizi, čiji je uspjeh svakako postignut uzbudljivim načinom pripovijedanja o procedurama, poteškoćama i logici medicinskih timova.

Međutim, čak iako je podvrgnuta formatu zastupljenosti emocija, kinematografija ne gubi sva svoja ovlašćenja u slučaju ova dva filma. U svakoj prilici nastaje najmanje jedna slika koja, uprkos svemu što je već poznato, i uprkos predrasudama pripovijedanja, održava čulnu i intuitivnu snagu, koja je istovremeno pojačana onim materijalnim koje pokazuje, kao i snagu ..... koju pisanje ili bilo koji drugi oblik naracije ne može da prozvede.

Šablonski žanr

U filmu Réparer les vivants, postoji trenutak u kojem ruke specijaliste dočepavaju srce mrtvog mladića i izvlače ga iz grudnog koša. Maylis de Kerangal ga je veoma dobro opisala, zna se šta da će da se desi i ne dolazi do incidenta. Ipak, ta slika ruku koje drže srce izbliza (za koju ni na sekund ne posumnjamo da je obmana), ta vizija u svojoj materijalnosti, i, naravno, svojim brojnim simbolikama, nije ništa manje jedistvena, neuporediva sila.

Oliver Stone predstavlja varijaciju na svoju omiljenu temu, tj. izdaju koju počinjava SAD prema osnivačkim vrijednostima koje zahtijeva za sebe i za ostatak svijeta, temu iz koje je nastao jedan od njegvih rijetko jako dobrih filmova, Né un 4 Juillet. U Snowden-u, saznanje ličnosti o rasprostranjenoj i nelegalnoj špijunaži koju sprovodi NSA, kao i proces obavještavanja svijeta u kakvom je riziku njegova sloboda, a možda i njegov život, slijedi iz poznatih koraka.

Oni su istovremeno obilježeni mnogobrojnim dostupnim informacijama i klišeima holivudskih filmova o špijunaži, kao što je Bourne, gdje se ispostavlja da je državni aparat najveći neprijatelj principa koje bi trebalo da predstavlja i brani.

Orvelovska trivijalnost i teror

Ali trenutak kada se Edgar i Lindsay kreću da se upuste u intimni odnos, trenutak u kojem on shvata da je veb kamera na kompjuteru upaljena, i da njegovi nadređeni vjerovatno upravo snimaju njihov zagrljaj, iznenada sintetiše veliki dio onoga što film želi da prenese.

Između trivijalnosti svakodnevice i orvelovskog terora

Između svakodnevne trivijalnosti i orvelovskog terora, bez banalizovanih automobila, bez multipliciranih slika na nivou globusa, bez figura-tipova CIA-e opijenih od moći, jedina vizija ekrana ugašenog mobilnog kristalizira jedan realni trenutak, značenje i imaginarno sa snagom koja jedino, opet, pripada filmu.

Zbog ovakvih trenutaka – ono što je kritičar Serge Daney nekada nazvao „zone tufera" po jednoj formulaciji Jacques Lacana, kad film zabije ekser koji mu smeta i prevaziđe tako jedinu ilustraciju dosijea koji evocira ili romana koji adaptira, adaptacija ovih filmova iz ove dvije priče nije u potpunosti uzaludna.

Jean Michel Frodon
first published in:
http://www.slate.fr/story/127484/snowden-reparer-vivants-une-image
Prevela: Nina Bukilić