Osobina je velikih festivala da probude odjeke između filmova začetih u vrlo različitim kontekstima, ali koji, zahvaljujući umjetnicima koji su u harmoniji sa svojim vremenom, zajedno prikazju jednu veću sliku. Tako, na primjer, nakon filmova Sieranevada, Cristi Puiu-a i I Daniel Blake, Ken Loach-a na početku manifestacije, slijede belgijski film La Fille inconnue, filipinski film Ma'Rosa i rumunski film Baccalauréat.

Što se prvog filma tiče, naglasili smo sa kakvom strogoćom on formuliše moralno ispitivanje principa, rizikujući da usput žrtvuje dobar dio romanesknih i sentimentalnih aduta koji obično pomažu da se privuku gledaoci. Treba dodati upisivanje u „dokumentarnu" realnost – stanje ulica, zgrada, socijalnih usluga, ljudskih odnosa – koja daje smisao i nužnost filozofskom i etičkom razmišljanju koje nosi film. On se vrti oko potencijalno konfliktnih zahtjeva zakona i morala – zakona koji otjelotvoruju policajci „koji rade svoj posao", niti su heroji, niti korumpirani.

Pronalaze se, inače, slični sastojci u filmu Mendoza-e i filmu Mungiu-a.

Ma'Rosa ili zakon opstanka

Filipinski reditelj, koji nastavlja istim putem koji ga je učinio poznatim početkom 2000. godine (John John, Tirador), prati šačicu fiktivnih likova u krajnje realnom okruženju siromašnih četvrti Manile.

Dokumentarna dimenzija, koja isto toliko drži do metoda snimanja koji pozdravljaju sveprisutnost gužve, buke, objekata i riječi koje zasićuju čitav prostor, prevladava u odnosu na intrigu. Međutim, dokumentarac ipak ne čini da intriga iščezne: po nekoj osobenoj niti, ona postaje indikator ljudskih odnosa koji postoje u tom megalopolisu, a o kojima dokumentarac svjedoči.

U ovom filmu, energična Ma'Rosa i njena mala porodica drže radnju koja prodaje slatkiše i drogu – sve do policijske racije koja šalje gospođu i njenog supruga narkomana u policijsku stanicu, a djecu na ulicu da na bilo koji način sakupe iznos koji policajci traže za njihovu slobodu.

U okruženju u kojem je korupcija dio reda, zakon služi kao sredstvo nepoštovanja onih čija je funkcija da ga zaštite, na štetu drugih čiji je odnos prema zakonu jednako lišen principa ili, uostalom, bilo kojeg drugog poimanja.

Svijet koji je naizmjenično brutalan i topao, svijet u kojem se preživljava po svaku cijenu, univerzum filma Ma'Rosa ipak je opisan nekom vrstom ljubavi, načinom lišenog strpljenja, ali i moralnosti, da se zabilježi vanredno stanje gdje bi bilo sramno predstaviti se kao davalac lekcija. Ali, bez namjernog zanemarivanja beznadežnog karaktera koji je rezultat ovakvog stanja stvari.

Baccalauréat, ispit iz svijesti u zaleđu katastrofe

Na pola puta između društva za koje se smatra da je u skladu sa zakonom (kod braće Dardenne) po cijenu moralne kratkovidosti koja tvrdoglavo slama heroinu i društva u kojem apsolutno prevladavaju druga pravila (Mendoza), Cristian Mungiu opisuje svijet u kojem istovremeno vlada određeni kod zajedničkog života i uopštenih praksi, pravila i trikova.

Pozadina filma Baccalauréat, jeste neuspjeh generacije koja je pokušala da poboljša stanje u zemlji nakon pada Ceausescu-ovog režima. Generacija doktora Romeo-a i njegove supruge, bibliotekarke Magda-e, koji se vraćaju iz inostranstva 1991. godine, kako bi izgradili modernu i demokratsku Rumuniju koja je i dalje van dosega. Za svoju kćerku, oni od tada ne razmatraju drugu budućnost osim odlaska u zapadnu Evropu na studije, „u normalni svijet". Ali, ona prethodno mora položiti maturu, formalnost koja je postala problematična nakon što je napadnuta i nakon što je sva njena ravnoteža (psihološka, porodična, emocionalna, društvena) poljuljana. Očevi potezi pomoću kojih dobija diplomu uskoro se prožimaju spletom drugih intriga, bračnih, emocionalnih, profesionalnih, koje zajedno prijete da unište sve što je ličilo na jedan oblik zajedničkog života - u prvi mah ugroženog zbog kamenčića na prozoru koji ima proročki značaj. Ovdje, opet, predstavnici zakona, policija i tužioci, na razne načine poštuju i čine da budu poštovana ograničenja života u zajednici. Virtuoznost narativne konstrukcije i realizacije Mungiu-a, potpisnika nezaboravnih ostvarenja 4 mois, 3 semaines, 2 jours (Zlatna palma 2007) i Au-delà des collines, dovodi do nagomilavanja pitanja koja su veoma konkretna i veoma ukorijenjena u fizičkoj i ljudskoj okolini, od kojih svako pokreće isto moralna načela.

Opet, režiser niti sudi niti propisuje.On bilježi svačije nade i strepnje, slabosti i prednosti svakog od svojih protagonista. On, takođe, uz mnogo snage i uz veliku emociju koja se postepeno nastanjuje dok pratimo ove protagoniste u paučini njihove svakodnevice, omogućava da se iskuse zahtjevi i nesigurnosti morala. Zajedno, ova tri filma istovremeno proučavaju i realnost razlike između dobrog i lošeg, kao i poteškoće da se nađemo u tom vrtlogu postojanja. Takođe, oni zajedno, sa jednim zahtjevnim, nikad besplatnim, nikad samozadovoljnim realizmom, svjedoče o materijalnim stanjima svijeta. Na taj način oni učestvuju u onome što film može da uradi bolje od bilo kojeg drugog sredstva koje služi da se pokaže i ispriča: davanju punoće i materije idejama, stanju istovremene zasićenosti stvarnošću (tijelima, glasovima, jezicima, licima, predmetima, bojama, ritmovima...) i rada kroz neophodna ispitivanja.

Jean-Michel Frodon
prvi put objavljeno na:
www.slate.fr/story/118335/cannes-jour-10-dardenne-mendoza-mungiu
Prevela: Nina Bukilić