Analize i primjeri iz Bergmanove poetike unutar ovog rada - obuhvataju umjetničko putovanje koje je Ingmar Bergman vodio više od pola vijeka, sa neumornom radoznalošću umjetnika koji istrajno traga, sa bolom postojanja i čudom umjetnosti, kao i drugačijim načinima uzajamnog obogaćivanja dva konstantna presjeka - kao čovjek koji nikada nije imao odvojen privatan život od kreativnog rada, kao čovjek čija estetika/poetika je, kao kod nikoga do tada, zavisila od intimnog života stvaraoca. Takodje, kako se dugo na kinematografiju gledalo kao na svojevrsni advent kulture, ili svojevrsnog skorojevića unutar milenijumske tradicije umjetnosti, naročito pozorišta - ne treba zaboraviti da je u vrijeme realizacije Bergmanovih prvih kinematografskih projekata, na film jedva posmatrano s ozbiljnošću umjetnosti i da, u tom smislu - Bergman je jedan od malobrojnih režisera čija djela još od ranih trenutaka razvoja kinematografije izlaze u susret onim očekivanjima da se svrstavaju u višu dimenziju artificielnog, a razlozi za istraživanje ove vrste leže i u samom dometu njegovog estetskog izbačaja. Iz radova o Bergmanu, ali i sa stranica njegovih eseja, knjiga, zapisa, pa čak i intervjua, uočava se lik umjetnika, u čijem centru se nalazi figura stvaraoca, tek u drugom planu – njegova tvorevina: u smislu da je Bergmanova ličnost, njegova priroda, intima - neodvojiva od njegove umjetnosti, tj. da je Bergman kroz svoju umjetnost postavljao pitanja i odgovarao na lične/intimne dileme od kojih je zavisio njegov život. Upravo na ovaj način - u paralelizmu analize elemenata Bergmanove biografije i estetike – pozicionira se rad koji je pred nama.

* * *

Bergmanova potreba da se upušta u umjetnički dijalog sa najsloženijim pitanjima - položajem i determinantom čovjeka uklještenog između duha i materije, bilo da je u pitanju tema naracije(Bergmanova opsesija odnosom muškaraca i žena) ili da je u pitanju forma naracije (njegova privrženost vizuelizaciji snova, halucinacijama, predosjećajima, seansama, duhovima, nagonima, hipnozi i drugim manifestacijama duhovnog života) stavlja ga u poziciju da ispituje predjele i stanja ljudskog uma koja su u dramskim umjetnostima rijetko bila ispitivana a još manje dokučena. Ingmar Bergman, sa preciznošću i valerima dostojnima visokog poštovanja, formira svoje cjelokupno djelo – kao kreaciju rijetke višeznačnosti i inspirativnosti, pozicionirajući se ne samo među vodeće svjetske reditelje (koji, svojim dometima, kreira evolutivni napredak filmske i pozorišne umjetnosti), već i među najveće umjetnike XX vijeka koji su uspjeli u formiranju sopstvenog autentičnog pogleda na eksternu i internu stvarnost, i čije djelo - posebno oblikovanim savršenstvom, ima komunikaciju sa krajnjom jednostavnošću i čistotom rijetkog remekdjela. Inspirisan nordijskim i hrišćanskim legendama i misterijama, te djelima dramske literature svoga doba i ranijih epoha, stvaralaštvo Ingmara Bergmana je iznjedrilo simbioznu vezu između

metafizičkih pseudoreligijskih i paganskih opsesija (na jednoj strani) i krhkog i poprilično neiskrenog pitanja ambivalentnosti muško-ženskih odnosa (na drugoj strani), nastavši na naslagama i ličnom opterećenju pitanjima smrti i spasenja duše, te pitanjima patnje, vjere, kao fenomena i kultova koji su opsjedali intimu ovog velikog filmskog i pozorišnog reditelja. U nizu konkretnih naslova istraživanja koja su analizirana i/ili citirana u ovom radu, uočava se da granice izmedju teatra i kinematografije nakon druge polovine XX vijeka (kada I. Bergman ostvaruje svoje najznačajnije projekte)¹³ nisu dogmatski fiksirane, te da Bergmanova rediteljska multimedijalnost i intermedijalnost nije ništa drugo do modernistički fragmentarni pogled na Umjetnost, Čovječanstvo i Čovjeka, odnosno rediteljski Duh vremena / Zeitgeist nakon druge polovine XX vijeka.¹⁴ Na isti način postajemo svjedoci i - da misaonost i praktični postupci Bergmanove rediteljske vizije često prevazilaze i nadvladavaju bazične razlike medju navedenim medijima, odnosno - postajemo svjedoci neprikosnovene činjenice da se Bergman, u respektabilnom (kako kvalitativnom tako i kvantitativnom) obimu svog posla, zapravo konstantno nalazio izmedju pozorišnih, radio i ekranizovanih produkcija (na kojima je neposredno radio ili koje je pripremao da realizuje), dajući prostora mogućnostima komunikacija među projektima i njihovim elementima (likovima, lajt-motivima, odnosima među likovima, sredstvima i načinima naracije, načinom pozicioniranja Teme/Ideje, i sl.), bez obzira na fundamentalnu specifičnost medija u kome stvara konkretni projekat.¹⁵ Stoga, ostaje nam samo da se složimo sa uglednim hrvatskim esejistom Tomislavom Ladanom, koji smatra da je – jednako nemoguće ovdje (kao i na bilo kojem drugom mjestu u šikari Bergmanova svijeta) odvojiti Bergmanovu umjetnost filma od umjetnosti pozorišta, odvojiti jedno od drugog.¹⁶ Sa navedenim se slaže i švedski akademik Mikael Tim, pišući o odnosu Bergmanovog rada na Filmu i u Pozorištu¹⁷ - Zanimljivo je stalno posmatrati kako Bergman slaže u svojim filmovima momente visokog dramaturškog napora i faze spokoja, suprotstavlja trajanje planova i epizoda. Često, na taj način, veoma ekletički on spaja ono što je postigao empirijskim radnim iskustvom u pozorištu - sa epskim, estetskim primjesama.