In Memoriam
Bigas Luna
| Za 39 godina, pod represivnim režimom generala Francisco Franco, bilo je gotovo nemoguće za Španiju da stvori živu filmsku industriju, kao i za talentovane reditelje da se slobodno izraze. Međutim, nakon smrti Generalissima 1975.godine, došlo je do eksplozije kreativnosti, na čelu sa Pedro Almodóvarom koji je utirao put za reditelje kao što su Bigas Luna, koji je umro od raka u 67. godini života.
Nakon što je nekoliko godina bio konceptualni umjetnik koji je eksperimentisao sa audio-vizuelnim medijima, Luna je postao međunarodno poznat po svojoj ''Iberian Passion", trilogiji igranih dugometražnih filmova: Jamon Jamon (1992), Golden Balls (1993) and The Tit and the Moon (1994), koji istražuju najtamnije dubine erotike i stereotipnog španskog mačizma. Prvi film je publici predstavio Penélope Cruz i lansirao Javier Bardema kao otjelotvorenje španskog pastuva. ''Dugujem svoju karijeru Bigas Luni'', rekao je Bardem 2001.godine. U trilogiji, Luna je, kao i Almodóvar, podrivao subverzivni potencijal melodramatične neumjerenosti, tradicija koja datira još od nadrealističkih klasika Luis Buñuel-a. Međutim, Lunini filmovi su ekstremniji u odnosu na Almodóvar-ove, uglavnom zbog toga što stanovnici nisu emancipovani ljubavnici, već emotivno zaostali likovi čija seksualnost postaje patološka.Čini se da Luna takođe ispituje da li španski pomak ka demokratiji i potrošnji zaista oslobađa kao što se pretpostavlja. Luna je rođen u Barseloni, a u ranim godinama je postao zainteresovan za slikarstvo i dizajn. Nakon ukidanja zakona o cenzuri 1977.godine u Španiji, napravio je nekoliko niskobudžetnih erotskih filmova, koji su pokazali fascinaciju sa manipulacijom slika i seksualnih simbola. U fimu Bilbao (1978), usamljeni čovjek živjeći sa dominantnom ženom koju ne voli, postaje opsjednut sa istoimenom striptizetom i prostitutkom. Reborn (1981), Lunin prvi i zadnji film na engleskom jeziku, bio je religiozni kultni triler snimljen u Italiji, sa međunarodnim glumcima koje predvodi Dennis Hopper igrajući lažnog TV jevanđelistu koji se udružuje sa ženom (Antonella Murgia), koja ima prave iscjeliteljske moći. Druga vrsta kulta se razvila oko filma Anguish (1987), bizarni horor film u horor filmu. The Ages of Lulu (1990) upućuje na obrazovanje jedne mlade djevojke, što uključuje trojku vezanih očiju sa svojim bratom i ludovanje sa muškim gej parom (od kojih je jedan Bardem). ''Muškarci uživaju gledajući lezbejke, pa zašto ja ne mogu uživati u gej muškarcima?'',ona se pita. Kako se film povremeno graničio sa tvrdom pornografijom, nije široko gledan izvan Španije, za razliku od Jamon Jamon, koji je osvojio Srebrnog lava u Veneciji 1992.godine i pušten je u većini evropskih zemalja i SAD-u. |
Da bi dokazao da film ima cojones (muda), početni snimak je prikazivao bilbord ogromnog crnog bika sa velikim testisima. U ovoj parodijskoj brzoj melodrami, Bardem igra budućeg toreadora koji reklamira donji veš. Kao i u nekoliko Luninih filmova, postoji borba između kritike mržnje prema ženama i priče vođene ženskom čežnjom. Roger Ebert je istakao ''iskreno je nečuvena, ima hrabrost da uvrijedi, ne plaši se seksa i tako je razuzdana u skoro svakoj sceni. Naravno da je sramotna, naravno da je vulgarna, naravno da ide protiv svega što je pristojno, i to je ta ideja.''Naslov Golden Balls, drugog po redu filma u trilogiji, ukazuje na činjenicu da Bardem, kao napaljeni mladić, koji sanja o izgradnji nebodera (ne tako suptilan falusni simbol) kao spomenika sebi, preko kreveta dolazi do vrha. Lunin skaredan pastiche sapunice nastoji da ismije mačo muškarca, odajući poštovanje Salvador Dali-ju, jednom od rediteljevih idola. The Tit and The Moon je nadrealna fantazija o predpubertetskoj dječakovoj opsesiji sa grudima i mlijekom koje je u njima. Snimajući ga kao dramu 'rituali prelaza', Luna ga na neki način udaljava od ''nudie-cutie'' filmova Russ Mayer-a.Luna je nastavio svoje putovanje u erotiku sa filmom Bambola (1996) koji je skoncentrisan na fizički šarm bujne Valeria Marini, koju je jednom reditelj opisao kao ''bujnu, opsesivnu i prekomjernu, baš kao što je bolonjska kobasica.'' Ovdje opet imamo zamjenu polnih uloga, koju ilustruju likovi zamjenom donjeg veša. Sa The Chambermaid on the Titanic (1997), uzdržanom, višeslojnom pričom o muškarcu koji je imao ili nije imao seks sa ženom iz naslova, ali koristi svoju maštu da uljepša ugovoreni sastanak u hotelskoj sobi uoči kretanja putničkog broda osuđenog na propast, Luna je dokazao da nije potrebno šokirati da bi dobio pažnju.Cruz se vratila u Lunino okrilje u Volavérunt (1999), jednom nekarakterističnom epskom biografskom filmu koji se vrti oko Goyinog ženskarenja i misteriozne smrti Vojvotkinje od Albe. Sound of the Sea (2001) i My Name Is Juani (2006) su nastavili Lunina istraživanja o pohotnim muškarcima u kombinaciji sa pohotnom ženom. Njegov poslednji film bio je Di Di Hollywood (2010),o usponu konobarice ka holivudskim zvijezdama, uz pomoć prividnog braka sa prikrivenom gej zvijezdom.Luna, gurman, i njegova žena, Celia, su dugo živjeli u katalonskoj provinciji Tarragona, gdje su proizvodili vino, pršutu i organske proizvode. Nadživjele su ga njegova supruga i njegove tri kćerke.
• Juan José Bigas Luna, filmski režiser, rođen 19. marta 1946; umro 6. aprila 2013. Ronald Bergan Preveli: |
