Činjenica da je više filmova napravljeno o boksu nego o bilo kom drugom sportu, nije iznenađujuća. Kinematografi ga očigledno smatraju omiljenim, a vjerovatno i javnost. Koji su razlozi za ekranskim, konstantnim fasciniranjem borbenim igrama? Zašto je ta tema privukla režisere velikane, poput Alfred Hitchcock, Rouben Mamoulian, King Vidor, Robert Wise, Mark Robson, John Huston, Luchino Visconti and Martin Scorsese?

U čisto filmskom smislu, lakše je kadrirati dvoje ljudi u sukobu na ekranu, nego obuhvatiti ponekad kompleksni obrazac timske igre, ili trke, gdje ono što se dešava iza pobjednika može biti od jednake važnosti. Boks pruža vidljivu jedan-na-jedan dramatičnu situaciju. Pravila su dobro objašnjena, a ikonografija je lako čitljiva. Čovjek je viđen u svom najelementarnijem izdanju, nag, bukvalno i figurativno, ostavljen da se odbrani sa samo svojim pesnicama protiv jednako nenaoružanog protivnika.

Boks je drama odigrana pod striktnim pravilima, ritualizovana kao i poslednja pucnjava u Vestern filmu. Bokser je isto toliki usamljenik kao i Gary Cooper u Tačno u podne ili Alan Ladd u Šejn, suočavajući se sa neprijateljem u ime građana ili naseljenika. Ponekad predstavlja nadu cijele rase, kao: Joe Louis, Muhammad Ali or Jack Johnson, na kome je baziran lik iz Velika bijela nada (1970), John Garfield kao jevrejski bokser u Tijelo i Duša(1947) donoseći nadu Jevrejima iz svog susjedstva, ili Italo-amerikanac Roki Gracijano (Paul Newman) u Neko tamo gore me voli (1956), u kojem, ljudi iz nižih klasa, iz nižeg Ist Sajda, ulažu svoje nade u njega. Od imigracionog broda ili broda sa robljem do prvenstva. Kada velika borba okonča film, uslovljeni smo pobjedničkom etikom. Ipak, ne pobjeđuje uvjek junak, jer njegov poraz je često dio procesa građenja lika, što bi i trebalo da predstavlja sport.

Pošto svi vole priču o Pepeljugi, Fabrika Snova (Dream Factory) je u od-krpe-do-zlatnika poslu od svojih početaka. Ali bajka je jedan efektivan mali poklon onima koji nemaju, kako bi umirili svoje nezadovoljstvo. Američki san je sredstvo za uspavljivanje, smirujući ljude i udaljavajući ih od njihovih odgovornosti i smještajući ih u vrt slijepe, naivne optimističnosti. Jedan od mnogih filmova koji savršeno idu uz ruku ovim idejama je Roki, koji uvjerava gubitnike da u Americi, čak i propalica iz sirotinjskog kvarta može biti kandidat ili pak šampion.

{niftybox background=#8FBC8F, width=360px} Bokserski filmovi možda opisuju svijet muškaraca i muških vrijednosti, ali žene su te koje im iz pozadine daju smisao.

Mečevi su bili dobijani ili gubljeni zbog ženskog prisustva ili odsustva. Više štete učinilo je prazno mjesto u drugom redu nego bilo koji desni-kroše. Dobre žene inspirišu muškarce na fizički trijumf, drolje ih uništavaju. One zamrse veze između boksera i menadžera, kao u Kid Galahad (1937 i 1962).{/niftybox}

Da je ovaj san slave i bogatstva samo prividan, dobro je izraženo u filmovima poput: Namještaljka (The Set-Up,1949), To teži biće pad (The Harder They Fall, 1956), i Fat City (1972). U filmu Tijelo i Duša, novac je lajtmotiv, gdje John Garfield „nije samo dječko koji zna da se bije. On je novac". U stvari, novac uključen u profesionalnom boksu povezan sa kriminalom je to što pruža tu podlu fascinaciju. Kakva god bila realnost, gangster nikad nije predaleko od borbene igre. Boks je prikazan kao mikrokozmos društva u kojem ljudi prelaze preko leševa, simptom kapitalizma, ili kao individua koja pokušava da preživi u nepravednom sistemu.

Tako, za filmske stvaraoce dugo je bila primamljiva tema boksa – tema velikog dramatičnog potencijala i tragičnih dimenzija ili kao simbol koji pruža uvid u društvo. Međutim, ne smije se ignorisati sama priroda nasilja u sportu. U filmu Prvak (Champion), boks je opisan kao „jedini sport na svijetu gdje su dva muškarca plaćena da rade nešto zbog čega bi bili uhapšeni ukoliko bi se napili i uradili to besplatno." I u prvom kratkom filmu Stanly-a Kubricka Dan Borbe (Day of the Fight), narator izjavljuje: „Potpuni tjelesni kontakt, fizičko nasilje, trijumf sile nad silom, primitivnost, znatiželjno utrobno uzbuđenje gledajući jednu životinju kako nadvladava drugu. Dodir klareta, nazovite to krvlju ako želite."

Martin Scorsese je rekao o svom Razjarenom Biku (Raging Bull, 1980): „Ring je vrsta ludila, i čini mi se da je čovjek (Džejk La Mota) morao ponovo da se vrati u majčinu utrobu kako bi povratio neku vrstu razuma. Moji snimci u stvari predstavljaju taj proces, a ne boks."

Razjareni Biki Prvak, u kojima se radi o nemilosrdnom i preambicioznom bokseru (Kirk Douglas), više govore o vodećem protagonisti nego o samoj borbi. Za Džejka La Motu, izgleda da ring ne pruža neki izduvni ventil za nasilje, već nastavak istog van ringa. U filmu Gvozdeni Čovjek (The Iron Man, 1951), Jeff Chandler bukvalno želi da ubije svoje protivnike, ali van boksa je sasvim običan momak. Za Paul Newmana, u Neko tamo gore me voli, ring predstavlja odlično mjesto kao ventil za izduvavanje zlovolje. Trener mu je rekao: „Ti imaš nešto što mnogi borci nemaju. Mržnju. Iskoristi to u svoju korist."

Žene su u filmovima obično prikazane kao uticaj obuzdavanja nasilja muškaraca. Audrey Totter, u filmu Namještaljka (The Set-Up), ostavlja Roberta Ryana iz razloga što ne može da podnese te duševne i fizičke udarce koje on zadobija. Pier Angeli u Neko tamo gore me voli, vidi borbu kao „punu bespotrebne krvi i neznanja". Tri žene u filmu Tijelo i Duša, na različite načine doživljavaju karijeru John Garfielda. Lili Palmer, dobrica, ga ostavlja kada uvidi uticaj korupcije; negativka Hazel Brooks navija da Garfield ubije svoje protivnike; a njegova majka Jevrejka (Ann Rever) kaže: „Boks? I to je sport?"

Bokserski filmovi možda opisuju svijet muškaraca i muških vrijednosti, ali žene su te koje im iz pozadine daju smisao.

Mečevi su bili dobijani ili gubljeni zbog ženskog prisustva ili odsustva. Više štete učinilo je prazno mjesto u drugom redu nego bilo koji desni-kroše. Dobre žene inspirišu muškarce na fizički trijumf, drolje ih uništavaju. One zamrse veze između boksera i menadžera, kao u Kid Galahad (1937 i 1962).

Iako je ženski boks u Americi postao legalan u 1977. godini, a ostale zemlje su ispratile taj korak u toku sljedeće decenije, filmu, koji obično zaostaje za javnim mnenjem, je trebalo skoro dvadeset godina da ga upotrijebi kao predmet radnje.

{niftybox background=#8FBC8F, width=360px} Pošto svi vole priču o Pepeljugi, Fabrika Snova (Dream Factory) je u od-krpe-do-zlatnika poslu od svojih početaka. Ali bajka je jedan efektivan mali poklon onima koji nemaju, kako bi umirili svoje nezadovoljstvo. Američki san je sredstvo za uspavljivanje, smirujući ljude i udaljavajući ih od njihovih odgovornosti i smještajući ih u vrt slijepe, naivne optimističnosti.{/niftybox}

Prema mišljenju feminističke spisateljice Judith Halberstam, Girlfight (2000), manifestuje naziv njene knjige Ženska Muškost (Female Masculinity), rodni identitet zasnovan na pretpostavci da „muškost predstavlja skup karakteristika koje žene mogu da posjeduju isto kao i muškarci." Girlfight ide mnogo dalje od većine sportskih filmova o ženama, prikazujući sportistkinju koja ne samo da prevazilazi granice tradicionalne ženskosti kako bi uspjela u odabranom sportu protiv drugih žena, već i pobjeđuje u takmičenju protiv muškarca.

U Clint Eastwoodovom Devojka od milion dolara (Million Dollar Baby, 2004), Frenki (Eastvud) odbija da trenira „djevojčicu", dok ga bivši bokser Skrep (Morgan Freeman) nije ubijedio da pruži šansu tridesetjednogodišnjoj Megi (Hilary Swank). Njen bijeg iz južnjačkog paklenog života u prikolici, se sveo na boks, jedinu stvar u kojoj „uživa". Činjenica da je ona žena bokser prestaje da bude problem, i film postaje priča o bokserki i dva čovjeka koji vjeruju u nju.

Dihotomija izmedju mačističkog etosa boksa i sve „ženskijih" borbi je uveliko uživana u Holivudu. Milje boksa je suprotstavljen društvu visoke mode u The Champ-u (1979) sa djetetom u sredini ove vuče kanapa. William Holden, u filmu Zlatni Dječak (Golden Boy, 1937), je violinista koji je prinuđen da postane bokser, dok u The Leather Saint-u, John Derek je sveštenik koji je prinuđen na isto.

Boks se iskoristio kao materijal za slapstick komedije, gangsterske filmove, film noare, mjuzikle i društveno osvješćene slike, i ipak je tokom godina boks razvio ugled od sportskog subžanra do postajanja žanra za sebe. Gledano sa bilo kog aspekta, boks je postigao mistiku, a Holivud je pomogao da se ona ovjekovječi.

Ronald Bergan
Preveo
Marko Jusič