Festivals CANNES 2024.
Kan 2024 Nagrade: Šok i čips lista, srušeni Festival
Od samog početka pod upozorenjem „bez kontroverzi“, 77. izdanje Međunarodnog filmskog festivala završeno je nagradnom listom koja ističe izvjesne ekscese, a posebno one, veoma zabrinjavajuće, sadašnjeg mjesta kulture. Što ne sprječava da od 14. do 25. maja bude moguće otkriti sjajnu bioskopsku ponudu.
Otkrivajući pobjednike 77. Kanskog filmskog festivala uveče 25. maja, vratili smo se na objašnjenje koje je unaprijed dao autor jednog od rijetkih velikih filmova prikazanih ove godine na Kroazeti, niko drugi kao Frensis Ford. Coppola. Razmišljajući naglas o nasilnom odbacivanju Megalopolisa, ogromnog djela neskrivene složenosti i samoironije, primijetio je: „Kada jedete čips, da li znate da su ljudi potrošili milione dolara na dozu soli, šećera…? Ne zato da bi čips bio dobar, ne, već da biste nastavili da jedete mnogo više. Kada jedete hamburger iz Mekdonaldsa, to je ista stvar. Oni troše mnogo novca. Ne da biste imali nešto nutritivno dobro, već da biste pronašli poznati ukus. Potpuno je isto sa filmovima...” Greta Gervig i njen žiri su u suštini nagradili gomilu čipsa.
Reći će da su nagrađeni i indijska rediteljka Pajal Kapadija i njen portugalski kolega Migel Gomeš, za zaista jedinstvene filmove. Istina je i ima razloga da se radujemo kao Sve što zamišljamo kao Svetlo, izgrađeno oko putovanja tri žene suočene sa različitim oblicima samoće, i Grand Toura, hipnotičkog sna koji se igra sa kodovima orijentalizma do dekolonijalne i feminističke parabole, koji aktivira moći filma u potpunosti izvan formatiranja, koje je osudio autor Apokalipse sada. Za ostalo, žiri će stoga nagraditi proizvode dizajnirane da „ponovno otkriju poznati ukus“. Ovaj ukus je ukus američkog sosa, kako bi rekao Žak Tati.
A u stvari, osim dva već pomenuta naslova, nagrađeni filmovi su svi američki filmovi. Čak i ako to nije očigledno na prvi pogled.
Uticaj "američke ideje o filmu"
Ovo je očigledno slučaj sa dobitnikom Zlatne palme, Anorom Šona Bejkera, malim indie filmom u formi bajke gdje striptizeta zavodi moronskog sina hiperbogatih ruskih oligarha. Anoru nosi veoma prisutna glumica (Mikei Madison) i producira je sa tonom i formom vjere u sopstvenu prilično radosnu priču. Nagrada žirija bila bi nagrada srazmjerna ovom prijatnom, ali nikako izuzetnom filmu u bioskopskom smislu. Osim slučaja iranskog pamfleta Sjeme divlje smokve, za koji su svi shvatili da Specijalna nagrada nije dodijeljena filmu, već ličnosti opozicije režimu, njegovom reditelju Mohamedu Rasulofu iz razloga koji imaju malo veza sa filmom, reditelji ostalih nagrađivanih filmova nisu državljani Sjedinjenih Država. To ne sprječava da svi njihovi filmovi budu ono što se legitimno može nazvati američkim filmovima.
U potpunosti snimljen u Sjedinjenim Državama sa zvijezdama iz zemlje, film Grka Iorgosa Lantimosa poput onog Francuskinje Coralie Fargeat u potpunosti je formatiran onim što traži tržište i platforme kao dopuna programa mega-superherojskih mašina . Ovo je takođe slučaj, Koliko kroz jednostavnost njegovog scenarija, toliko i kroz rediteljske izbore, filma Emilija Perez Žaka Odijara, koji je smjesšten u Meksiku. Sastav žirija, sa dvije američke ličnosti uključujući predsjednicu, ali i italijanskog glumca i španskog reditelja, koji su obojica vodili značajan dio svojih karijera u Sjedinjenim Državama, i Omar Si, danas prijee svega zvijezda Netfliksa, učestvuju u istom fenomenu. Ovdje se ne radi o osudi bilo koje nacionalnosti, u pitanju je označavanje industrijalizovanog formata po uzoru na marketing, koji potpuno američki, ali istinski nezavisni Kopola sažima metaforom čipsa. „Američki” ovdje označava estetiku, odnose prema tijelu, prema ritmovima, prema narativu, koji konfiguriše način snimanja filmova i njihove recepcije. „Američki“, a ne samo „holivudski“, čak i značajan dio nezavisne kinematografije takođe poprima ove formate.
Ovi izbori, oni na nagradnoj listi u skladu sa sastavom žirija, značajni su za ono što je bilo 77. izdanje Festivala i, osim toga, za osnovne trendove koji se ne tiču ne samo Kana, već ni filmske umjetnosti.
Tokom događaja, komentari su bili skoro jednoglasni u ocjeni da je ovo izdanje osrednje. Ovo je u velikoj mjeri bilo nepravedno. U svoj subjektivnosti, ovdje ćemo pomenuti impresivan broj nezaboravnih filmova otkrivenih ovom prilikom. Odnosno, za jedino zvanično takmičenje Bird Andree Arnold, Megalopolis Frensisa Forda Kopole, Caught by the Tides Jia Zhang-ke, Marcello Mio Kristofa Onorea, Shrouds Davida Cronenberga i, stoga, Grand Tour i All Ve Imagine as light. Ali takođe, u drugim sekcijama, Prokleti Roberta Minervinija, Nedovršeni film Lu Jea, Misericorde Alaina Guiraudiea, Crni pas Guan Hua, Vijet i Nam Truong Minh Kui, Learning Claire Simon, C'est pas moi Leos Karaksa, Scenariji Žan-Lik Godara, Gledaoci! Arnoa Desplešina, Invazija Sergeja Loznice, Kjuka Kostisa Šaramuntanija, Moj život, moja stvar Sofi Filijer, Kraljevstvo Žilijena Kolone, Duhovi Džonatana Mileta, Dvadeset bogova Luiz Kurvoazije…Ovo nabrajanje ima za cilj samo da pruži osećaj mnoštva naslova, generacija, porijekla. Ipak, autor ovih redova je vidio „samo“ 50 od 108 novih igranih filmova predstavljenih tokom Festivala u različitim programima koji ga čine. Svaki posjetilac festivala imaće drugačiju listu, ali će velika većina moći da navede značajan broj naslova. Ako je, međutim, na Kroazeti uporno lebdio osjećaj razočaranja, onda je to manje zbog siromaštva kinematografskog stvaralaštva, veoma živog i nevjerovatno raznovrsnog, a više zbog heterogenosti izbora, višestrukog, a često i nekompatibilnog.
Uzroci i posljedice slogana „bez kontroverzi!“ »
Intenzivirajući ovu evoluciju, ovogodišnje izdanje u Kanu doživjelo je jedinstvenu konfiguraciju sa ponovljenom mantrom organizatora: bez kontroverzi! Uzrok ove pristrasnosti, koja se ogledala u izboru filmova kao i u strožoj kontroli događaja, očigledan je kao slon usred prodavnice porculana. I zove se Gaza.
A matrica politike primijenjene ove godine na Kroazeti, čak i ako je dio mnogo opštijih strategija prećutkivanja, nalazi se tačnije u ovom slučaju u Berlinu. Tokom posljednjeg izdanja drugog po veličini festivala na svijetu posle Kanskog, prošlog februara, Berlinale je bila prilika za mnoge umjetnike i profesionalce da vrlo mirno izraze svoj zahtjev za prekidom vatre kojim će se prekinuti masakr hiljada civila od strane izraelske. armije. To je izazvalo tako brutalne reakcije političkih i pravosudnih vlasti i medija da je uprava Kana obećala da se ništa od toga neće dogoditi u Kanu, iako se ratni zločini nastavljaju svakodnevno na palestinskim teritorijama. Uspjela je. A ova atmosfera je takođe omogućila da se uklone i druge hipoteze o sukobima najavljenim na Kroazeti, počevši od #MeToo. Četiri konsenzualne formule koje su iznijele prestižne žene (Meril Strip, Žilijet Binoš, Kamil Kotin, Greta Gervig) na ceremoniji otvaranja, promocija u paralelnoj sekciji za klip Džudit Godreš, i više nije bilo ni riječi o tome.
Obećanja koja samo vezuju one koji im vjeruju za prekide koje mobiliše kolektiv Sous les ecrans, kolaps nakon reformskog projekta koji ugrožava samo postojanje svih festivala u Francuskoj, a poziv na štrajk kolektiva” Sous les ecrans (Ispod paravana) otpad” je nestao . Mnogo, premnogo policije oko Palate, čak i više nego inače, takođe su uspjeli da odvrate sve one koji su željeli da iznesu svoje mišljenje. Ni riječi o ratu u Ukrajini, nikad se ne zna – davno je prošlo vrijeme (dvije godine?!) kada je predsjednik Zelenski otvorio Kanski festival. Iranski režim možemo kritikovati do mile volje (i sa dobrim razlogom), ali to je sve.
Jedina prvo.klasna zvijezda Kejt Blančet usudila se da prkosi cenzuri popevši se uz stepenice sa haljinom koja je dovoljno pametno dizajnirana da se palestinska zastava pojavi na crvenom tepihu. Ali efikasnost omerte je takva da je gest prošao gotovo neprimijećen. Kan će tako biti dobar začetnik kaskadne pojave koja utiče na javne slobode, počevši od slobode izražavanja. Zabrane koje masovno uvode izraelske pristalice nemaju samo efekat da tragediju u Gazi učine nevidljivom, u direktnoj vezi sa tamošnjim blokiranjem informacija i nedostatkom izvještavanja od strane glavnih zapadnih medija. Oni indirektno uspostavljaju gašenje disonantnih glasova o više tema, a još više nas sprječavaju da postavljamo pitanja i otvaramo diskusije.
Otrov na račun elitizma
Ovaj skup blokada ometa i na kraju se kombinuje sa efektima još jedne zabrane sa kojom se suočavaju programeri, koji daleko nisu jedini odgovorni za tako stvorenu situaciju. U stvari, treba naglasiti da su programeri manje nego ikada jedini majstori na brodu. Oni rade u manje-više komplikovanim odnosima sa upravnim odborima, sponzorima, državnim ili regionalnim nadzorom, francuskim i međunarodnim medijima (dakle i američkim) i društvenim mrežama. Bilo bi apsurdno ignorisati realnost ovih pritisaka i obaveze da se kreću između višestrukih zamki koje se nalaze na njihovom putu. Ko tvrdi da možemo da organizujemo velike demonstracije a ignorišući sve ovo ne zna o čemu priča. Među ovim višestrukim zabranama, veliki broj se takođe odnosi na sramotu koja se sada povezuje sa riječju „elitizam“.
Primijenjen na svjetove umjetnosti i kulture, ovaj termin je jedan od glavnih argumenata populističke demagogije koja gradi kraljevski put ka dolasku na vlast ekstremne desnice u zapadnim demokratijama. Međutim, osuda elitizma je potpuno glupa kada je u pitanju veliki festival. Naravno da je takav prostor, a posebno Kan, elitistički. Barem bi trebalo da bude. Čak je i stvoren za to: da iznese na svjetlost, u vidljivost najveći broj jedinstvenih, izuzetnih objekata, neuporedive ambicije. I naravno (pomalo nas je sramota da se toga podsjetimo) njen razlog postojanja jeste da radi na tome da se ove singularnosti dijele što je moguće šire. Prelazak sa neophodne osude elitizma koji isključuje većinu gledalaca na elitizam koji promoviše najzahtjevnija djela je samo jedna od komponenti mašine populističkog rata, ratne mašine koja je istovremeno i zajedno mašina neliberalnog nacionalizma i mašina tržišta.
Takav proces se u kanskim selekcijama ogledao u prisustvu filmova koji pokazuju „pretpostavljeno“ samozadovoljstvo, što bi rekao naš premijer svaki put kada skuje loš potez, s obzirom na produkcije u kojima nema nade ništa od kinematografskog jezika, čak ni nalik nisu.
Žanrovi i rodovi
Usred ovih raskršća, svih ovih pitanja, stoji riječ “rod”. Na francuskom se odnosi na najmanje dva različita značenja, oba veoma prisutna u Kanu, „žanrovski filmovi“ i rodna pitanja. Ova dva značenja su možda manje udaljena nego što se čini. Žanrovski film se odnosi na formatiranje potrošačkih potreba koje, manje-više, filmovi zadovoljavaju utoliko što poštuju unaprijed uspostavljena pravila, uslov repetitivnog impulsa (kao čips!). A među njima, pojedini žanrovi, posebno u oblasti fantazije i horora, već deceniju su predmet gigantske promotivne ofanzive, u kojoj prednjače kulturne institucije, CNC i glavni mediji, uključujući i one a priori najviše fokusirane. na ambicioznim i jedinstvenim delima, kao što su Arte i France Culture, pružili su punu podršku.
Nije elitistički, vidite. I tako je strašno smiješni scenario goruće pochade The Supstance nagrađen… nagradom za scenario. Ovdje se ne radi o želji da žanrovi nestanu, u njima su se pojavila velika djela kroz istoriju kinematografije. Treba imati na umu koliko kodiranje koje oni podrazumijevaju krije regresivni konformizam, i vrijednovati, film po film, u kojoj mjeri odnos prema zakonima žanra otvara prostore slobode, ili naprotiv zaključava i potčinjava .
I tu nalazimo isti problem kao onaj koji se bavi pitanjima vezanim za rod, u smislu gender-a. I oni su podijeljeni, ali nikad na fiksiran način, između formatiranja koje potčinjava, ili čak ponovo potčinjava u binarnoj inverziji znakova dominacije, i kritičke otvorenosti. Judith Butler, Donna Haravai i Paul B. Preciado su nam sve ovo prilično dobro objasnili. A pošto su propitivanje i polemička fikcija heteropatrijarhalnih kodova, na sreću, postali veoma prisutni na velikim ekranima, posebno se postavlja pitanje otvorenih ili perfomatitvnih načina na koje se oni evociraju. U različitim selekcijama festivala, svjedoci smo odgovora svih vrsta, ali opet sa masivnom prednošću u korist binarnih podjela. Ovako queer Palma odlazi u ruke gay-friendly rumunskog filma Tri kilometra do kraja svijeta kada su Vijet i Nam Truong Minha Kuja ili Beba Marsela Kaetana otvorili inače manje obilježene prostore. Tako su, prije svega, skoro svi u Kanu više voljeli arhi-straight Emiliju Perez, gdje su muškost i ženskost fiksne suštine, baš kao i Dobro i Zlo, do beskonačnog i gracioznog poremećaja Marsela Mia Kristofa Onorea, koji nježno cirkuliše hiljade pitanja identiteta – pola, generacije, jezika, izgleda, odnosa između konkretnog i reprezentacije, sa nasmijanom i preciznom gracioznošću. Još uvijek je pitanje čipsa, hvala ujka Fransisu što je obezbjedio resurs. Pitanje modela mišljenja i narativa, koje se mora ponoviti kao i Kopola, jesu ekonomska i politička pitanja.
Ali ipak…
Sve navedeno ne bi trebalo da zamagli činjenicu da je u Kanu bio značajan broj prijedloga za inteligentnu i krhku slobodu, pretpostavljene i pažljive složenosti. I zato se vratite na kraju, makar i nakratko, na listu naslova na početku, bez mogućnosti da ulazite mnogo detaljnije. Ali važno je izdvojiti barem, među filmovima u konkurenciji, izuzetan rad Uhvaćeni plimama Jia Zhang-kea i, stoga, Megalopolis Kopole. Polazeći od urođenog kvaliteta filma, ali nikada mobilisanog na ovaj način, načina na koji fikcija postaje arhiva, kineski filmski stvaralac izmišlja priču koja se proteže kroz prve dvije decenije 21. veka zajedno sa istom glumicom, izvanrednom Džao Tao, I tako je to zajedno istorija jedne ogromne zemlje koja doživljava titanske promene i putovanje žene koje su i zabeležene i ispričane. Megalopolis, priča sa tonovima mitološkog epa koji poigrava sličnosti između Rimskog carstva i Američkog carstva, odvija se oko centralne figure demijurga urbanista koji nosi utopiju (Adam Drajver), koji je takođe ironično figura duplirana umjetničkim ambicijama samog Kopole. Prefinjeni lirizam jednog, barokni lirizam drugog dva su načina suočavanja sa složenostima koje odražavaju epohu filmskim sredstvima neprevaziđene moći.
U potpuno drugačijim registrima, ovdje ćemo pomenuti samo nekoliko leijpih nalaza u drugim selekcijama: mračnu i senzualnu priču Misericorde Alaina Guiraudiea, inventivnu i nježnu Kiuku mladog grčkog reditelja Kostisa Charamountanisa, izvanredan „mali“ dokumentarac Kler Simon Učenje u razredima osnovne škole u blizini Pariza. Ne zaboravljajući gromoglasan Scenariji, posljednji film Žan-Lika Godara, i munju C'est pas moi, dirljivo i uskomešano priznanje Leosa Karaksa.,
Filmu neide lose, generiše bezbroj prijedloga, bavi se svijetom u svim njegovim dimenzijama na inovativan način, dvadeset, trideset filmova na Kroazeti su svjedočili o tome. A bioskop, filmska umjetnost treba Kan, koji igra veoma važnu ulogu za njenu vitalnost. Izdanje iz 2024. pokazalo je da ovoj ulozi prijete mnoga ograničenja i arogancije. Ovo je jedna zabrinjavajuća vijest, i to ne samo za filmsku umjetnost. I zbog toga moramo nastaviti da i dalje brinemo.
Jean-Michel Frodon
https://aoc.media/critique/2024/05/27/cannes-2024-un-palmares-choc-et-chips-un-festival-emiette/
Prijevod sa francuskog jezika:
Maja Bogojevic
