Lucidno
Četiri asa
Prepričavajući snimanje filma Njemačka 90 (Allemagne 90 Neuf zéro) gdje se stari američki špijun infiltriran na Istoku vraća kući, a njegova misija gubi sve razloge postojanja, Jean-Luc Godard rezimira „Kažem Ediju Konstantinu : Hodaj malo u ovom dekoru a posle ćemo vidjeti...“ I vidimo.
Ružnoću možemo vidjeti na stari način, kao i ono što ona predstavlja danas. Romantične priče i misao o boljem svijetu koji besciljno hodaju putevima. Bijelu ružu njemačkog antinacizma po kojoj voze mercedesi. Don Kihot i zmajevi iz Ruhra.
Umjetnost kolaža, humor i melanholija Godarda udružuju se da transformišu putovanje starca, starog heroja avanturističke priče sada prevaziđene, u preispitivanje istorije i otvorene prijedloge prema prošlosti i budućnosti.
Godinu dana nakon pada Zida, BBC je pozvao Marcela Ophulsa da radi na njihovim slikama sa događaja. Učiniće to pod pokroviteljstvom Humpty-Dumpty „onoga koji pada sa zida“ ali i onog koji S druge strane ogledala (De l'autre côté de miroir) kaže Alisi: „kada upotrijebim riječ ona znači tačno ono što sam odlučio da znači, ni manje, ni više... Pravo pitanje je ko je gospodar.“
Svojom neponovljivom vještinom ličnog učešća i razigranom voljom, u procesu montiranja arhiva i intervjua, Ophuls sastavlja fresku sa Novembarskim danima (1991) koja istovremeno govori šta se dogodilo i istražuje predstave o tome, suočava stare i nove vladajuće diskurse uz muziku Gershwina ili kabarea.
Od poslednjih vođa DDR-a do neznanaca ponekad nježno i ironično transformisanih u uzorne likove, liberal Ophuls kruži između već oformljenih uvjerenja. On ih rasprostranjuje energično i sa elanom prizivajući sopstvena sjećanja i utiske i emocije koje, iako opravdane, prijete da dovedu do razočaravajuće budućnosti.
U samo nešto više od dvadeset minuta Chris Marker skuplja u Berliner Balade spontane reakcije zbog uništenja Zida, trenutnu komercijalizaciju potpuno novih a već falsifikovanih ostataka Istoka.
Usputno on bilježi stvarnost bijede iz Istočne Evrope, stvarnost i bijede koje će se Zapad truditi da omalovaži i sjećanje na hrabrost i kreativnost otpora koja se već mora razblažiti u potrošačkom konformizmu bez horizonta.
Uz njegovu dobro poznatu virtuoznost montaže, i emocije koju nije često pokazivao, Marker će sastaviti čak drugu verziju, Berlin 90, ovog snimka istorijske prekretnice oslobođene efekta rukava koji ga prate masovno u to vrijeme.
Ove srijede 6. novembra 2019. godine počinje u francuskoj Kinoteci retrospektiva posvećena režiseru, manje poznatom od prethodna tri i kojega je izuzetno važno upoznati, Robertu Krameru.
Američki državljanin koji živi u Francuskoj od kraja 70-tih, neumoran filmski istraživač o političkim pitanjima svoga vremena, on koji će 1996. godine sa Walk the Walk možda biti prvi režiser koji shvata ozbiljno ideju Evrope, snima veoma jedinstven film o prevratu 1989-1990.
Prema nalogu Arte, koja se tada zvala La Sept, 1991. snimio je jednočasovni film u jednom kadru, Berlin 10/90. Kramer u njemu nameće mehanizam koji je ponekad i šaljiv i uznemirujući, oko sebe u kupatilu sa obrnutim slikama svijeta koji paradira na televiziji: pad Zida, ali i najmračniji tragovi njemačke prošlosti, Zalivski rat koji počinje...
Između hipnoze, performansa, šale i horora, film zahvaljujući ovoj jedinstvenoj formuli ponovo sastavlja perspektive koje su istovremeno i istorijske i intimne, i krajnje sugestivne.
Zašto tako malo ?
S obzirom na ove iznenađujuće brze i efikasne reakcije filma u dodiru sa stvarnošću , bez obzira na količinu dokumentarnog i fiktivnog u svakoj od njih,pitanje kinematografskih nastavaka pada Berlinskog zida se radije preformuliše u : Zašto se na tome tako malo radilo ?
Događaj , u svojoj složenosti je zasluživao, odnosno još uvijek zaslužuje da inspirise rad filmskih stvaralaca koji se brinu za svijet u kome žive. Prema tome, iznenađuje nas da su nakon tog kratkog vatrometa u poletu trenutka,poslednje tri decenije bile iznenađujuće siromasne u djelima koja se pamte.
U svom djelu o stvarnom oživljavanju njemačke kinematografije nakon ponovnog ujedinjenja, Good bye Fassbinder, Pierre Gras ne nalazi ništa o toj temi,osim dva filma planski i djelom zloupotrebljeno istaknutih Good bye Lenin i La vie des autres.
Ali ni ostatak svijeta nije postupio bolje . Za događaj koji ima svjetsku važnost, to je slabašno i prilično tužno .
Tužno ? Naprotiv ,reći ćemo da je to otkup činjenice da nije prošlo tako loše,barem u Njemačkoj ,koja je, ponovo ujedinjena, prosperirala . Ali nedavni period bi mogao dovesti do ponovnog ispitivanja takve presude, na ekonomskom terenu ali posebno sa ponovnim uspostavljanjem ekstremne desnice,posebno u bivšoj Demokratskoj Republici Njemačkoj ,fenomeni čiji uzorci sežu daleko u prošlost. Prije svega , ono što se desilo 1989.godine je istovremeno patilo od pojednostavljenja i nemoći čiji je simptom filmska obrada ili njeno odsustvo.
Pojednostavljenje u priči o fenomenu ,plavi su pobijedili crvene, za one koji tada i kasnije pričaju priču „Pobijedili smo!“ , to je super,vratite se kući. Dok je ono sto se igralo,pobjeđivalo,gubilo,zaboravljalo,uništavalo,za šta se strahovalo,zbog čega se radovalo ovom nizu ipak izrazito složenije.
Takođe i nemogućnost da se izgradi evropska slika i napravi evropska priča ,koja je, naravno trebalo velikim dijelom da se ukorijeni u događaj pada zida.
Osim rijetkih izuzetaka ,među kojima je La Sentinelle Arnauda Desplechina i dalje najljepši primjerak a Evropa Larsa von Triera najambicioznija „slijepa ulica“ , ali to su još uvijek filmovi iz 1992 i 1991, uzalud tražimo velika djela koja su govorila o evropskoj avanturi . Ili makar pokušavala da govore o tome. I mi vidimo zlosrećne, strašne savremene posljedice toga.
Jean-Michel Frodon
http://www.slate.fr/story/183741/cinema-chute-du-mur-de-berlin-films-a-voir
Prevela: Andrea Peruničić, Sandra Radosavović, Marijana pejović,
studentkinja specijalističkih studija Francuski jezik i književnost, Filološki fakultet, Nikšić
