In Memoriam
prof. dr Aleksandar Luj Todorović
(23.12.1938 – 11. 06. 2020.)
U Beogradu je u 82. godini preminuo Aleksandar Luj Todorović, profesor, inženjer elektrotehnike i veteran Televizije Beograd. Diplomirao je na Elektrotehničkom fakultetu, u Televiziju Beograd došao je početkom 1967, bio je profesor je na Fakultetu dramskih umjetnosti, jedan je od osnivača i prvi dekan Međunarodne akademije za radio i televiziju u Montreu, profesor fakulteta Vizuelnih umjetnosti, Univerziteta Mediteran u Podgorici, počasni predsjednik Tehničke skupštine Evropske radiodifuzne unije, posljednji Generalni sekretar Jugoslovenske radio-televizije. Objavio je mnoge naučne radove i knjige, među kojima su DISKURS NOVIH TEHNOLOGIJA, INTERAKTIVNA TELEVIZIJA, UMETNOST I TEHNOLOGIJE KOMUNIKACIJA, koje su se izučavale na mnogim obrazovnim institucijama u regionu.
Upoznala sam ga, sasvim slučajno 2007. u Jugoslovenskoj Kinoteci u Beogradu, gdje sam provodila dane usred obimnog arhiva, istražujući ogroman materijal za doktorsku tezu o jugoslovenskom filmu (koju sam radila na ISH-u, Ljubljana). Nekako, i on je uvijek bio tu, sjedjeći za istim velikim dugim stolom, temeljno istražujući za svoje nove studije, u veličanstvenoj tišini i debeloj prašini kinotečkog arhiva (tada, u totalnoj obuzetosti sopstvenim istraživačkim radom, nisam znala ko sjedi naspram mene). Jednog dana, u pauzi našeg rada (ne znam tačno koliko je dana prošlo), počeli smo da razgovaramo i tada sam, kao u bljesku onog rijetkog „pjesničkog momenta nevjerice“ (Coleridgeovog „willing suspension of disbilief“), shvatila ko je bio prisutan u istom prostoru tihog naučnog rada. Pričao mi je o svojim knjigama, radovima, a ja sam bila oduševljena erudicijom i velikodušnošću, željom, entuzijazmom da prenese to svoje znanje nama mladjima, „početnicima“. Moj prvi utisak o njemu je bio da je profesor, pedagog, naučnik tzv. „starog kova“ koji se rijetko sretao u to vrijeme, još manje danas – ljubazan, strpljiv, skroman, velikodušan, staložen, nesebičan, bez taštine, predan, posvećen, human, sa naučnim savjetima koji „doktorantski život znače“ Bio je onaj „pravi humanistički profesor i pedagog“ (na kakve sam navikla, u socijalističkom djetinjstvu, sa profesorskim roditeljima), koji je beskonačno nesebično davao i niste htjeli prestati da ga slušate. Mislila sam da to više ne potoji.
Nekoliko godina kasnije, imala sam priliku da se uvjerim u njegovo pedagošku posvećenost kada smo, po završetku mog doktorskog rada u Ljubljani, postali kolege na FVU, Univerziteta Mediteran, što je meni bila privilegija, a njemu zadovoljstvo da se srijeće sa mladjim generacijama koje „misle svojom glavom“., kako je volio da kaže. Bio je priznati i omiljeni profesor.
Inspirisana njegovim predavanjima i knjigama, okrenula sam se novoj tehnologiji, za mene do tada nepoznatoj i nemiloj teritoriji. Za naš prvi, inauguralni broj Camere Lucide (bio je oduševljen nazivom časopisa), pokrenute na solsticij 2010. godine, napisao je specijalan maestralan akademski tekst „Kuda idu 3D slike?“, u kojem je, elaborirano, razmatrao razvoj žučnih debata odnosa filma i novih tehnologija i, neminovno, položaja televizije u svemu tome. Zapisao je:
„Pojava "Avatara", novog digitalnog 3D filma Jamesa Camerona, ponovo je privukla neverne gledaoce bioskopskim salama. Istovremeno se otvorilo pitanje vrednosti i budućnosti tog načina pravljenja filmova, treće dimenzije kao novog filmskog izražajnog sredstva ili kao relativno privlačnog trika, potencijalnih psihofizičkih problema vezanih za praćenje “veštačke“ trodimenzionalne slike, odnosa filma i novih tehnologija, i, neminovno, položaja televizije u svemu tome. Na jednoj strani, razumljivo ponet neverovatnim uspehom na bioskopskim blagajnama, James Cameron tvrdi da će "... 3D tehnologija biti svuda oko nas... da će nam uskoro biti potrebno hiljade i hiljade sati 3D sporta, muzike, drame, komedije i svake druge vrste zabave...". Na drugoj strani, Francis Ford Coppola, koji je svojevremeno i sam eksperimentisao sa 3D tehnikom u filmu Kapetan Eo (1986. godine sa Michael Jacksonom u glavnoj ulozi), smatra da 3D tehnika ne donosi ništa dodatno samom filmu, da neophodnost nošenja naočara, koja od vajkada prati stereoskopsku sliku, predstavlja neprihvatljivo opterećenje i da bi on više voleo da neko nastavi da traga za novim filmskim izrazom sledeći iskustva Napoleona Abela Gance-a. Coppola smatra da je povratak trodimenzionalnog filma u žižu interesovanja filmskih stvaralaca pre svega rezultat činjenice da je sa digitalnom tehnologijom lakše praviti 3D filmove no što je to bio slučaj u prošlom "zlatnom periodu" ove vrste kinematografskih ostvarenja, u vremenu analogne tehnologije pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka, ali da je ukupni estetski i umetnički rezultat apsolutno isti. Ova rasprava na daljinu dvojice veoma istaknutih filmskih stvaralaca ponukala nas je da pogledamo nešto širu sliku odnosa filma i tehnologije, kao i stvaralačkih dometa koje je on omogućio. Da bi sve to bolje sagledali preporučljivo je da se malo vratimo u istoriju filma, sledeći Santayaninu izreku da je 'onaj ko ne poznaje istoriju osuđen da je ponavlja.' Slika koja trči, skače i stoji mirno”
Tako je govorio Aleksandar Luj Todorović. Profesor, veliki pedagog, humanista.. Studenti su ga slušali voljeli, poštovali...bio je uzor svima. Nadam se da ga neće zaboraviti. Ja neću. Jer, Luj je govorio za buduće generacije...
Maja Bogojević
