Mala Educacion
| Zaključak
Patrijarhat je fleksibilan svim periodima, svim sredinama, svim ideologijama, svim kulturnim poljima. Prema Lerner, moguće je govoriti i o univerzalnom patrijarhalnom kišobranu jer ne postoji nijedno poznato društvo u kom žene kao grupa poseduju moć donošenja odluka o muškarcima.31 Taj kišobran natkriva i film jer i on vjerno reprodukuje odnos moći između muškarca i žene. Ipak, Živko Nikolić je u svojim radovima mahom stvarao heroine. Kako je govorio, vjerovao je da su žene esencija života, stoga je njihov čudesan sjaj i ljepotu veličao u filmovima.32 Neočekivano za arhetipove crnogorskog mentaliteta, koji bi njegovu fascinaciju običajima pogrešno povezali sa mizoginijom. Nikolić se borio protiv stereotipnih predstava koje su vladale o Crnoj Gori, apogotovu se u borbi Nikolić koristio slikom feminiteta kao poraza patrijarhata i tradicije. Rodne razlike u lokalnom miljeu poslužile su kao metafora za veće (šire) razlike. "The originality of Nikolić's perspective, rare in Yugoslav film-making, lies precisely in his depiction of gender relations that do appear as the direct product of a patriarchal structure, and not only of socio-political power relations, and in his subsequent critique of such structures of domination and subordination: without reserve or distancing techniques, he displays and confronts these patriarchal structures."33 Takvo preispitivanje je, naposlijetku, umjetnikova odgovornost. Nikolić je gajio kartezijansku sumnju prema mitskim ritualima koji prethode stereotipu i tim alegorijskim elementom pozivao na čitanje interteksta. Koristi mitski diskurs da razbije mit. I Iako i ovaj film odaje utisak atavizma patrijarhata, determinišući Jovanu kroz muškarce, vidjeli da je zapravo reditelj zamislio kao posebno biće, kao ženu koja se bori protiv stijena, protiv goleti u kojoj živi, protiv kamena tradicije. Ta borba će se ispostaviti neprestanom jer Ona može biti slobodna, ali ne i oslobođena. Izazivanjem kanona reditelj je stvorio osobenu estetiku, ali je za drugo istraživanje problematika njenog komunikacionog kapaciteta. Mišljenja sam da je ženomrzačku ravan Nikolićevog filma stvarala denotativna misao tadašnjeg publikuma, zbog često nerazumljivih, karikaturalnih prikaza. Publika je našla samo potvrdu vlastite predstave, a nije u cjelosti imala kapaciteta i strpljenja da nađe metafore koje razbijaju stereotipne sintagme. Film, lakanovski rečeno, ima simbolički poredak i reflektuje posmatrača, pa je bioskopsko platno više podloga za ogledalo nego li za sliku. Prva scena u kojoj se Jovana pojavljuje u filmu slika je kao Jovanu Lukinu. Iz gornjeg rakursa, dakle kao minornu. Ona gleda nagore-gleda u muža koji je iznad nje, nevino nasmijanim izrazom lica. Scena nakon plesa postavlja samo Jovanu – koja gleda pravo u oči. Kako navodi Bogojević, ona sada posjeduje pogled.34 To više nije žena koja je izložena pogledu.Reditelj je time demonstrirao da je prešao preko inihibicija, te da se umjetnička praksa suprotstavila rezidualnim. Zerina Ćatović |
Citirana literatura:
Aleksić, Tatjana, The Sacrificed Body: Balkan Community Building and the Fear of Freedom, University of Pittsburgh Press, 2013 Bogojević, Maja, Cinematic Gaze, Gender and Nation in Yugoslav Film: 1945-1991, UDG, Podgorica, 2013 Bogojević, Maja, „The Beauty of Gender Sin: Politics of Representation and Gender Masquerading in Yugoslav Auteur Film" u Camera Lucida, broj 5/6, 2011 Bulatović, Anđelka, Žena Crne Gore kroz vjekove, Zadužbina Andrejević, Beograd, 2010 Doane, Mary Ann, „Woman's Stake: Filming the Female Body" u October 17, ljeto 1981, MIT Press, Cambridge, 1981 Griffin, Gabriele, Braidotti, Rosi,Thinking Differently: A Reader in European Women's Studies, Zed Books, London, 2002 Janković, Ana Piljić, "Presvlačenje i artificijalno telo u filmu Blejd Raner ili 'žensko' u odsustvu" u Zbornik radova Fakulteta dramskih umetnosti, broj 11/12, 2007 Jelušić, Mato; Jelušić, Božena, Iskušavanje filma: Živko Nikolić i njegovo filmsko djelo, Argonaut, Budva, 2006 Jezernik, Božidar, Divlja Evropa, Biblioteka XX vek, Beograd, 2009 Johnston, Claire, „Towards a Feminist Film Practice: Some Theses" u Edinburgh Magazine, broj 1, 1976 Koprivica, Zoran, Rediteljska poetika Živka Nikolića, doktorska disertacija, FDU Univerzitet umetnosti u Beogradu, 2007 Lerner, Gerda, The Creation of Patriarchy, Oxford University Press, New York, 1986 Mulvey, Laura, Visual and Other pleasures, Palgrave Macmillan, London, 1989 Papić, Žarana, Patrijarhat, iz Enciklopedija političke kulture(Matić i Podunavac), Beograd, 1993 Pollock,Griselda; Parker,Rozsika, Old Mistresses: Women, Art and Ideology, London: Routledge & Kegan, 1981 ProFemina, specijalni broj zima/proljeće 2011, Beograd ProFemina, specijalni broj ljeto/jesen 2011, Beograd Slapšak, Svetlana, From "Shoulder-To-Shoulder" Politics to the "Womb-Bomb" u Journal of Postcolonial Cultures and Societies, Vol. 4, No. 2, 2013 Stojanović, Petar„Ličnisubjektivitetcrnogorskežene u XVIII, XIX inapočetku XX vijeka" uIstorijskizapisi 27, br. 3-4, 1974 Stefanović, VukKaradžić, Etnografskispisi; o Crnoj Gori, Prosveta, Beograd, 1969 Film: Jovana Lukina, 35mm kolor, 99 minuta, Avala film, Beograd, 1979 Internet izvori: |
_____________________________
31 Gerda Lerner, The Creation of Patriarchy, Oxford University Press, New York, 1986, str.10
32 Citat iz emisije Lično sasvim lično, RTCG, oktobar 1998, autorke Snežane Nikčević
33 Maja Bogojević, Cinematic Gaze, Gender and Nation in Yugoslav Film, UDG, Podgorica, 2013, str. 400
34 Isto, str. 372
