In Memoriam MILENA DRAVIĆ
In memoram: Milena Dravić, 5. oktobar 1940 -14. oktobar 2018.
Od svog prvog glumačkog ostvarenja 1959. u filmu Františeka Čapa Vrata ostaju otvorena, tada devetnaestogodišnja Milena Dravić napustila je snove o baletu i otvorila vrata svojoj blistavoj glumačkoj karijeri, a jugoslovenski ekrani, i mali i veliki, postali su nezamislivi bez njenog lica. Kada su nas “oči jugoslovenskog filma”, kako ju je opisivao Rade Šerbedžija, napustile 14. oktobra, samo nekoliko dana nakon njenog rođendana, kao da je nestala cijela jedna epoha. – “Voljeli bismo te vratiti na bis”, zapisali su sarajevske kolege iz Kamernog teatra 55.
Diva jugoslovenskog filma, Milena Dravić je radila sa skoro svim najboljim jugoslovenskim filmskim autorima, originalnim ili manje originalnim, spektakularnim, subverzivnim, kontroverznim i komercijalnim: Veljkom Bulajićem, Zvonimirom Berkovićem, Sojom Jovanović, Brankom Bauerom, Purišom Đorđević, Boštjanom Hladnikom, Dušanom Makavejevim, Goranom Paskaljevićem itd. Igrala je pored Ruchard Burtona, Orson Wellesa, Franca Nera, Yul Brynnera… Bila je partizanka, seljanka, mučenica, predvodnica radničke klase, fatalna zavodnica, nestašna provokatorka, prkosna revolucionarka, psihički uništena i emancipovana heroina, djevojka iz susjedstva. Nezaboravne su njene uloge u filmovima Kozara, Peščani gradu, Prekobrojna, Uzavreli grad, Rondo, Misterije organizma, Bitka na Neretvi, Ćovek nije tica…
Bila je najmlađa dobitnica Zlatne arene u Puli za Prekobrojnu 1962., zatim i rekordnih deset Zlatnih arena, dobitnica nagrade za najbolju glumicu u Kanu za film Poseban tretman Gorana Paskaljevića 1980., specijalne nagrade Zlatna ruža u Veneciji, prva dobitnica nagrada “Pavle Vujisić” u Nišu i “Aleksandar Lifka” na Paliću., nagrada "Dobričin prsten" i "Žanka Stokić" za cjelokupan doprinos jugoslovenskoj kinematografiji itd. Uprkos svim ovim nagradama, poznati su iskazi mnogih filmskih autora i kolega glumaca da se za svaku ulogu pripremala temeljno i posvećeno kao da joj je prva i da je čak imala tremu pred svaki novi nastup
Ali ni zvijezdani glumački status niti brojne nagrade, koji su je iznova potrvđivale istovremeno i kao neprikosnovenu divu i jedinu “autentičnu glumicu”, kako ju je opisivala njena jednako sjajna koleginica Mira Banjac, nisu bili dovoljni Mileni Dravić. Morala je postići više i odigrati najvažniju životnu ulogu – ulogu velikog čovjeka.. Zajedno sa nedavno preminulim suprugom Draganom Nikolićem, još jednim velikanom jugoslovenskog glumišta, sa kojim je postala dio kultne TV serije 1970-ih godina Obraz uz obraz, posvetila se humanitarnom radu – tiho, skromno, anonimno, bez pompe i vatrometa, onako kako su i živjeli.
« Dobila sam mnogo nagrada. Međutim za mene je najvažnije bilo da sam unutar sebe zadovoljna ulogom koju sam igrala. Mogli su to da budu i Oskari i ‘Palme’, sve to ne bi vredelo, ako nisam zadovoljna”. Neposredna, jednostavna, skromna, šarmantna, plemenita, velikodušna, Milena Dravić je plijenila i u ekranskoj i životnoj stvarnosti.
A ostati ne samo čovjek, nego ostati plemeniti čovjek u vremenima tokom i nakon jugosloveskih ratova nije bioa lako, što bi ona ogorčeno komentarisala: “Apsolutno ne mogu da shvatim kako su neznanje i površnost zavladali u svim sferama. Valjda svako treba da radi najbolje što ume ne samo da bismo išli dalje, nego da bismo opstali”. Beograđanka, Jugoslovenka, zvijezda filma, ali i TV i pozorišne scene, uvijek je nalazila vremena da se nesebično posveti i pomogne običnim ljudima koje je sretala, ali i onima koje nikad nije imala priliku da sretne.
« U ovom životu koji mi je dat, ja sam u tranzitu. Kao i svi. Ono što sam uradila ostaje samo kao jedna karika sa karikama svih drugih koji su takođe u tranzitu. Ostaju karuike u vremenu i prostoru, u univerzumu. Kao podloga svima koji dolaze. Tako se nadograđujemo jedni na druge i inspiracija smo jedni drugima i tako do u beskonačnost…”, zapisala je.
Kada je upoznala Dragana na snimanju filma Horoskop, bila je već zvijezda, a činilo se da je cijela Jugoslavija u nju zaljubljena. Ovako je opisala njihovo vjenčanje: „Venčali smo se 31. decembra 1971. dok smo snimali ovogodišnji TV film simboličnog naziva Kako su volele dve budale. U pauzi, tražili smo od reditelja Ace Đorđevića dodatnih sat vremena. Poveli smo našu kumu Seku Sablić, otišli u opštinu Vračar i venčali se. Onda smo se vratili na snimanje i nastavili da snimamo. Nemamo nijednu fotografiju sa venčanja, niko nas nije fotografisao“. Njihova ljubav je trajala 45 godina.
Bila je simbol ženske emancipacije, iako su njen imidž zvijezde fetišizirali mnogi filmski autori kako bi prenijeli spektakl zavodljivosti. Evocirala je i vizuelne znakove filmskog jezika i žensku ikonu meta-filmskog diskursa koje kodira fetišizirani muški erotizam i voajerizam. Govorila je da je u njenom suprugu i kolegi Draganu Nikoliću nalazila zaštitu, jer je on « znao kako se društvo kod nas odnosilo prema ženama ».
„U mom životu veliku podršku sam imala u mom suprugu, Draganu Nikoliću. Ovom prilikom mu se zahvaljujem. Mnoge lepe stvari su mi se dogodile zahvaljujući njemu. On je i sada tu sa nama, dok mi ovde pričamo, tako da vam se i on zahvaljuje”, ovim riječima se obratila oduševljenoj publici FEF-a na Paliću u julu, posljednjih dana njene dirljive i dostojanstvene borbe sa dugom i teškom bolešću.
„ S Nikolićem i Dravić otišla je cijela jedna epoha koja je obilježila glumačku scenu Balkana i bivše Jugoslavije. S njima smo se smijali i plakali i učili i proći će mnogo vremena, a možda to vrijeme nikada neće ni doći, dok se takve glumačke, ali i ljudske veličine, ponovo ne pojave - kažu u Kamernom teatru 55.
Milena Dravić je otvorila vrata, a da li se njenim odlaskom zatvaraju vrata samo jedne epohe ili i sva vrata ljudskosti?
Camera Lucida
