21-23

Film, kao bitna društvena kategorija, oduvijek se pozicionirao između umjetnosti i tržišta, kreativnosti i tehnike, života i mašte. Još je Maršal Makluan /Marshall McLuhan/ tvrdio da je „film, pomoću kojega stvarni svijet namotavamo na kalem kako bismo ga razmotali kao čarobni sag mašte, spektakularan spoj stare mehaničke tehnologije i novog električnog svijeta"¹. Ovakvim pristupom definiciji filma, implicitno je naglašena njegova moć – u psihološkom, ali i političkom smislu, kako nad pojedincem, tako i nad društvom, kao cjelinom. To objašnjava i potrebu rukovođenja i usmjeravanja filmske produkcije na osnovu onih akcija koje ne predstavljaju samo potrebe tržišta već i određeni kulturološki znak kao dio sveukupnog sistema vrijednosti, ili javnih kulturnih politika.

Dilemu rukovođenja i usmjeravanja unutar polja kinematografije je moguće čitati i kroz prizmu produkcionih modela, pa u kontekstu evropske kulturne i filmske tradicije najčešće govorimo o sistemu nacionalne kinematografije, fondacija, evropskih i nacionalnih fondova i uloge ministarstava kulture. Kroz tako postavljen koncept kinematografije konstituiše se i predmet ovog rada – na primjeru Crne Gore, u periodu od 2005. do 2010. godine. S obzirom da je kinematografiju, pogotovo nacionalnu, neophodno analizirati i u društveno-političkom ključu, u radu će biti pomenuti i ključni društveno-politički događaji koji su obilježili pomenuti period. Ono što može biti naznaka tih dešavanja, a jeste dio kinematografskih djelatnosti, je i – prvo Jugoslovenski festival filmske režije, zatim Jugoslovenski filmski festival i Hercegnovski filmski festival, a danas Filmski festival Herceg Novi – Montenegro Film Festival, o kojem će takođe biti riječi. Period koji je prethodio 2005. odnosno 2004. godini obilježen je višegodišnjom pauzom u nacionalnoj filmskoj proizvodnji dugometražnih igranih filmova, pa je pogotovo zanimljivo što Crna Gora nije imala film u nacionalnoj produkciji, ali je imala festival koji je u javnosti percipiran kao nacionalni, s obzirom da su na njemu, u takmičarkom (tada i jedinom) programu prikazivani filmovi iz zemalja nekadašnje Jugoslavije, većinski Srbije. U tom smislu, moglo bi se tvrditi da je produkcijski ambijent u okruženju bio povoljniji, odnosno da je ranije shvaćena potreba kontinuiranog ulaganja u kinematografske djelatnosti. Pitanje kontinuirane filmske produkcije je i identitetsko pitanje, na relaciji javnih interesa nacionalne kinematografije i gledalaca kao subjekata u procesu kolektivne memorije, pogotovo uzimajući u obzir činjenicu da „film ne postoji ni na filmskoj traci, ni na ekranu već samo u ljudskom duhu, koji mu obezbeđuje stvarno postojanje".²

KULTURNE I POLITIČKE OKOLNOSTI -
predistorija

Okolnosti koje su uslovile razvoj aktuelne crnogorske kinematografije svakako treba čitati u političkim i kulturološkim događajima koji su se dešavali na prostoru Crne Gore, ali i nekadašnje Jugoslavije, krajem XX i početkom XXI vijeka.

Kada je riječ o javnim ustanovama u oblasti kinematografije, neophodno je pomenuti Crnogorsku kinoteku: „Crnogorska kinoteka osnovama je 2000. godine, sa ciljem prikupljanja i čuvanja crnogorskih filmova, filmova crnogorskih autora, te filmova proizvedenih u Crnoj Gori i o Crnoj Gori"⁴. Prema Odluci o Osnivanju Crnogorske kinoteke, kao javne ustanove, njene djelatnosti⁵ su:

• evidentiranje, prikupljanje i sređivanje crnogorske kinematografske građe;
• korišćenje i prezentacija crnogorske kinematografske građe;
• prikupljanje, čuvanje i prezentacija kinematografskih djela značajnih autora jugoslovenske i svjetske kinematografije;
• filmsko snimanje događaja od značaja za Republiku;
• prezentacija filmova, televizijskih ostvarenja i video projekcija od interesa za Republiku;
• pružanje pomoći fizičkim i pravnim licima koja se bave praktičnim i teorijskim kinematografskim istraživanjima;
• ostvarivanje i razvijanje saradnje sa drugim fizičkim i pravnim licima u zemlji i inostranstvu;
• organizovanje: simpozijuma, festivala, predavanja, savjetovanja, tribina, tematskih programa i drugih programa manifestacionog tipa, koji su od značaja za kinematografski život i kulturu uopšte;
• izdavanje stručne kinematografske literature, kao i publikacija iz djelokruga rada kinoteke.

Međutim, podaci na zvaničnom sajtu Kinoteke nisu blagovremeno ažurirani, o čemu svjedoči i činjenica da je Kinoteka pridruženi član Međunarodne federacije filmskih arhiva (FIAF), kao i član Evropske asocijacije kinoteka (ACE), što je na sajtu navedeno samo kao plan.

Ministarstvo kulture Republike Crne Gore je 2002. godine pokrenulo instituciju Konkursa za sufinansiranje projekata iz oblasti kinematografije, što predstavlja jedan od prvih koraka u obnovi tzv. crnogorskog filma.